Άρθρο του Ευρωβουλευτή του ΠΑΣΟΚ καθηγητή Ιωάννη Κουκιάδη για την εφημερίδα "Επενδυτής".

Θεσσαλονίκη 05.05.2001

Τίτλος άρθρου: "Η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας και οι προκλήσεις στην πολιτική εκπαίδευσης και απασχόλησης"

1. Η νέα πραγματικότητα

Μία από τις σημαντικότερες αποφάσεις των Συνόδων Κορυφής Λισσαβόνας και Φέϊρα υπήρξε ο καθορισμός ενός νέου στρατηγικού στόχου που συνοψίζεται στη φράση "η Ένωση να γίνει η ανταγωνιστικότερη και δυναμικότερη κοινωνία της γνώσης". Αυτό μεθερμηνεύεται ότι ο μετασχηματισμός της ευρωπαϊκής οικονομίας καθοδηγείται από τη νέα γνώση και συνδέεται με την ενίσχυση της καινοτομίας.

Τι το καινούργιο αφού ουδέποτε στο παρελθόν αρνηθήκαμε τη σημασία της γνώσης και της καινοτομίας ως στοιχείο στη διαδικασία της προόδου; Το νέο μήνυμα είναι ότι όλοι πρέπει να γίνουν ψηφιακά εγγράμματοι, ότι αναπόσπαστο στοιχείο της νέας παιδείας είναι η επιχειρηματική παιδεία και ότι η ελεύθερη κυκλοφορία κεφαλαίων αγαθών και υπηρεσιών στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης συνδέεται πρακτικά με τις δυνατότητες παραγωγής γνώσης και διακίνησή της. Με άλλα λόγια προηγείται η εξασφάλιση της ικανότητας παραγωγής γνώσης και έπεται η ανάπτυξη της πολιτικής εξαγωγών προϊόντων και υπηρεσιών. Αυτό είναι το νέο σκηνικό.

2. Η πολιτική διάσταση

Τις θέσεις αυτές πρέπει να αξιοποιήσουν τα πολιτικά κόμματα και να τις ενσωματώσουν στα νέα τους πολιτικά προγράμματα αν θέλουν να διατηρήσουν την επαφή με τη νέα κοινωνία. Αυτά πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι οι προϋποθέσεις παραγωγής, αναπαραγωγής και διάχυσης της γνώσης καθίστανται το κεντρικό πολιτικό και κοινωνικό πρόβλημα, αφού από αυτές εξαρτάται η επιτυχία των επί μέρους κοινωνικών στόχων όπως ο περιορισμός της ανεργίας, η αύξηση της απασχόλησης και κυρίως η ποιοτική της αναβάθμιση, γιατί η απασχόληση είναι πρωτίστως ποιοτικό μέγεθος, η καταπολέμηση αποκλεισμού και η διασφάλιση κοινωνικής συνοχής.

Άμεσα συνδεδεμένα με αυτές είναι και τα θέματα τα σχετικά με τη διευκόλυνση της κινητικότητας της εργασίας και με την αναγνώριση διπλωμάτων και δεξιοτήτων. Σε αντίθεση με τη λογική που κυριαρχεί στα πολιτικά προγράμματα προηγείται η λύση αυτού του προβλήματος όλων των άλλων προβλημάτων γιατί όλα τα άλλα συνιστούν κατά βάση παρεπόμενα του.

Η εκπαίδευση συνιστά σήμερα το σημαντικότερο μέσο αναδιανομής πλούτου στην κοινωνία της γνώσης σε εθνικό και σε παγκοσμιοποιημένο επίπεδο, που αποκτά προβάδισμα απέναντι στους παραδοσιακούς τρόπους αναδιανομής και συνεπώς αντίστοιχα πρέπει να προσαρμοστούν και οι διεκδικήσεις των εργαζομένων. Σε εθνικό επίπεδο, είναι ο δημοκρατικότερος δρόμος για την ενσωμάτωση ευρύτερων λαϊκών στρωμάτων στην κοινωνία και σε παγκόσμιο ο ασφαλέστερος για την ενσωμάτωση των εθνικών κοινωνιών στο παγκόσμιο σύστημα παραγωγής.

Αυτή η βασική διάσταση για τη σημασία της εκπαίδευσης επιβάλλει στις προοδευτικές δυνάμεις να θέσουν στόχους:

α. την κατοχύρωση του δικαιώματος πρόσβασης σε όλες τις μορφές και σε όλα τα στάδια εκπαίδευσης περιλαμβανόμενης και της δια βίου κατάρτισης, ως θεμελιώδους δικαιώματος.

β. τον πλήρη σεβασμό της ισότητας των ευκαιριών για όλες τις κατηγορίες πληθυσμού, γυναικών - ανδρών, υγιών ατόμων - ατόμων με ειδικές ανάγκες, χωρίς διακρίσεις έθνους - φυλής κλπ, με συγκεκριμένα πρακτικά μέτρα πρόσβασης.

γ. τη χρησιμοποίηση της εκπαίδευσης ως βασικού μέσου κατά του αποκλεισμού, και του κοινωνικού δαρβινισμού, γεγονός που επιβάλλει την εναλλακτική προσαρμογή της στα διάφορα επίπεδα ικανοτήτων.

δ. τη διαφοροποίηση, ειδικά της παροχής της δια βίου εκπαίδευσης, ανάλογα με το συγκεκριμένο κοινωνικό πρόβλημα προς επίλυση. Αυτό σημαίνει διαφοροποίηση της εκπαίδευσης ανάλογα με το αν πρόκειται για μειονεκτούσες ομάδες ή μειονότητες, για αντιμετώπιση της σχολικής αποτυχίας, για την πρώτη απασχόληση, για απασχόληση που αφορά αθλητές που έχουν εγκαταλείψει τις σπουδές για να ασχοληθούν με τον αθλητισμό και επιθυμούν να επανενταχθούν στον κόσμο της εργασίας, ή για εκπαίδευση που είναι αφιερωμένη αποκλειστικά στην απόκτηση δεξιοτήτων, κλπ.

Φυσικά, χωριστός είναι ο κύκλος εκπαίδευσης του διδακτικού προσωπικού.

ε. την αποτροπή της μετατροπής της δια βίου εκπαίδευσης ως μέσου δια βίου ημιμάθειας και την αποτροπή της αξιοποίησης της απασχολησιμότητας για την εδραίωση της κοινωνικής αβεβαιότητας και συνεπώς την κατοχύρωσή της ως μέσου αναπαραγωγής οικονομικά ωφέλιμης γνώσης.

Κεντρικό σημείο αναφοράς, που είναι και το βασικό νέο δεδομένο σε σχέση με τα παραδοσιακά συστήματα εκπαίδευσης, αποτελεί η δια βίου εκπαίδευση που εύκολα προφέρεται από πολλούς που όμως δύσκολα συνειδητοποιούν τις μεγάλες μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται. Αυτή δεν αποτελεί μία ξεκομμένη μορφή εκπαίδευσης που προστίθεται στις παλαιές μορφές αλλά την κύρια μορφή εκπαίδευσης που αποτελεί τον συνδετικό κρίκο με όλες τις παραδοσιακές μορφές εκπαίδευσης οι οποίες, με τη σειρά τους επιζητούν αντίστοιχο μετασχηματισμό. Αυτό είναι το νέο μεγάλο ζητούμενο.

Η οικονομία της γνώσης μεταφράζεται σε μία ταχεία αναπαραγωγή νέων δεξιοτήτων (σύμφωνα με έρευνα του Υπουργείου Εργασίας της Γαλλίας στα προσεχή 25 χρόνια θα παραχθούν οι περισσότερες ειδικότητες απ΄ όσες της ιστορίας του οικονομικού βίου). Αυτή επιβάλλει με τη σειρά της νέους τρόπους δράσης και νέες μεθόδους διδασκαλίας. Η εκπαίδευση αποκτά ένα νέο στόχο που είναι η διαρκής προσαρμογή στις νέες προοπτικές απασχόλησης, εξ΄ ου και η πρωτεύουσα σημασία της δια βίου εκπαίδευσης. Ο υπερτονισμός των χρηστικών ικανοτήτων του εκπαιδευομένου στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία είναι αναπόφευκτος.

3. Μετατροπή των πολιτικών στόχων σε δράσεις

Η τεχνική για τη μετάβαση σε αυτό το σύστημα δεν είναι εύκολη υπόθεση. Το έργο ίσως είναι δυσκολότερο και από αυτό που απαιτήθηκε για την οικονομική σύγκλιση. Είναι ανάγκη, κατά πρώτο λόγο να αναληφθεί εκστρατεία για τη διαμόρφωση μιας νέας νοοτροπίας προσαρμοσμένης στην αντίληψη του διαρκούς σχολείου και της ανά τακτά διαστήματα μαθητείας. Απαιτείται ακόμη μία νέα σχέση με την εκπαίδευση βασικής παιδείας και με την παραδοσιακή κατάρτιση προκειμένου τα συστήματα αυτά να γίνουν πιο ελαστικά. Ακόμη είναι ανάγκη η αυξημένη συνεργασία σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης, αρχικής κατάρτισης, επιχείρησης, δια βίου κατάρτισης, προκειμένου να υπάρχουν τακτικοί δίαυλοι επικοινωνίας.

Για να πετύχουμε τους νέους στόχους του συστήματος εκπαίδευσης βαρύνουσα σημασία αποκτούν οι μηχανισμοί ανάπτυξης και αξιολόγησης της ποιότητας των παρεχομένων υπηρεσιών. Μέτρα για την παραγωγή υψηλής ποιότητας εκπαίδευσης πρέπει να συνδυάζουν τις πολιτιστικές ιδιαιτερότητες με την ενσωμάτωση της Ευρωπαϊκής διάστασης καί την παροχή δυνατοτήτων για πλήρη αξιοποίηση νέων τεχνολογικών δυνατοτήτων

Η γνώση δεν περιορίζεται μόνο, όπως συνήθως πιστεύεται, στην πρόσβαση στα νέα τεχνολογικά μέσα αλλά περιλαμβάνει, πέρα από αυτή, την ικανότητα να μαθαίνει κάποιος με την τεχνολογία(μαθαίνω πως να μαθαίνω), να αξιοποιεί τις πληροφορίες, να βελτιώνει τις ικανότητες επικοινωνίας και να αναπτύσσει τις ικανότητες για καινοτομία. Η αναζήτηση της καινοτομίας που αποτελούσε κάποτε αποκλειστικό στοιχείο των διδακτορικών διατριβών και των εφευρετών, καλείται να γίνει σήμερα ζητούμενο για όλο τον ενεργό πληθυσμό. Να η νέα πρόκληση και η προσφορά των παλιότερων γενεών προς τις νεότερες γενιές

Αυτά όλα απαιτούν ψυχολογική και πολιτιστική προσαρμογή, αναπροσαρμογή αντιλήψεων και νέου τύπου συμπεριφορές. Εκπαιδευτές και εκπαιδευόμενοι πρέπει να αποδεχτούν την αυτοαξιολόγηση, να ανεχθούν την εξωτερική αξιολόγηση με συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων και να καθιερώσουν δείκτες και σημεία αναφοράς για την ποιότητα της παρεχόμενης παιδείας.

Προσφέρονται πολλές δυνατότητες αρκεί να αποφασίσουμε να τις αξιοποιήσουμε. Ήδη σε Ευρωπαϊκό επίπεδο δημιουργούνται δίκτυα ανάμεσα στις εκπαιδευτικές μονάδες καθώς και ανάμεσα σε τοπικό και σε περιφερειακό επίπεδο με στόχο την ανταλλαγή εμπειριών για τις εξελίξεις στις μεθόδους διδασκαλίας, τις ορθές πρακτικές και το περιεχόμενο των δεξιοτήτων. Όλα αυτά συνδέονται με τη δημιουργία βάσης δεδομένων και με τη δυνατότητα σύγκρισης στοιχείων σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Συνεπώς, δεν έχουμε μόνο νέα θεματολογία αλλά και νέους στόχους και νέες μεθόδους διδασκαλίας με σημαντικότερο δεδομένο την αλλαγή του ρόλου του δασκάλου αφού ο δάσκαλος χάνει τον έλεγχο παροχής πληροφορίας και η παθητική σχέση μαθητή - δασκάλου ανατρέπεται εκ των κάτω. Αυτή θα είναι και η ουσιαστική μεταρρύθμιση. Υπάρχει αυτή τη στιγμή ένα πλούσιο υλικό που έχει επεξεργαστεί η Ευρωπαϊκή Ένωση στο πλαίσιο της πολιτικής για την κοινωνική Ευρώπη που περιέχει συγκεκριμένους στόχους και θα πρέπει να αξιοποιηθεί .

Η κατάκτηση της κοινωνίας της γνώσης αποτελεί σήμερα την κατεξοχήν πολιτική μάχη και μία από τις σημαντικότερες προκλήσεις για τη νέα σοσιαλιστική Ευρώπη. Η βιομηχανική επανάσταση μετέτρεψε την εξάρτηση από τη γη και τον φεουδάρχη σε εξάρτηση από το κεφάλαιο. Στην οικονομία της γνώσης, ο εργοδότης λιγότερο εκμεταλλεύεται την προσωπική εξάρτηση του εργαζομένου από ότι την υπευθυνότητα που στηρίζεται στο μέγεθος της γνώσης. Οι όροι παραγωγής της γνώσης και πρόσβασης σ' αυτή, αποτελούν μεγαλύτερη κοινωνική σημασία από τους όρους αξιοποίησής της και γι΄ αυτό στο πλαίσιο μιας σοσιαλιστικής Ευρώπης η οργάνωση της συλλογικής ευθύνης για την παραγωγή της πρέπει να κατέχει πρωταρχική θέση.

.  ΠΙΣΩ