Ημερομηνία δημοσίευσης 28.08.2002 
 

1. Ποιά  θέση κατέχουν στην ΕΕ οι τομείς της επαγγελματικής εκπαίδευσης-κατάρτισης; Αντίστοιχα, ποιές προοπτικές εργασίας διαμορφώνονται για τους αποφοίτους αυτών των τομέων;

 Τα ερωτήματα που μου θέτετε αφορούν σε ιδιαίτερα πολύπλοκα θέματα, που για να έχει κάποιος μία σαφή εικόνα θα πρέπει να παρακολουθεί μέσω του διαδικτύου, αλλά και με άμεση επικοινωνία με τους νέους φορείς που έχουν δημιουργηθεί, τις συνεχώς μεταβαλλόμενες αντίστοιχες δράσεις. Έτσι οι απαντήσεις που ακολουθούν από τα πράγματα μόνο ερεθίσματα μπορούν να προκαλέσουν για περαιτέρω ενημέρωση. Οι τομείς επαγγελματικής κατάρτισης γνωρίζουν μία μοναδική αναβάθμιση και παρουσιάζουν μια συνεχή κινητικότητα όσο αφορά τους προσανατολισμούς και το περιεχόμενο των προγραμμάτων τους. Αυτό οφείλεται στο ότι έχουμε μια  ριζική ανακατάταξη των αναγκών της αγοράς.
Ενώ από την μια μεριά οι απαιτήσεις για εργασίες υψηλής ειδίκευσης αυξάνουν, από την άλλη παρατηρείται αποειδίκευση της εργασίας στην κλασική παραγωγική διαδικασία, που οφείλεται στην ελαχιστοποίηση του ρόλου των κατωτέρων εργασιών. Η απάντηση σε αυτή την εξέλιξη δίνεται με την προώθηση του προτύπου της συλλογικής εργασίας, εργασίας δηλαδή με πολλαπλές γνώσεις για τον ίδιο εργαζόμενο και με τη δυνατότητα διαδοχικής του απασχόλησης σε διαφορετικούς τομείς. Συνδέεται δηλαδή και με μια συνεχή κινητικότητα των εργαζομένων. Η κινητικότητα αυτή μπορεί να πραγματοποιείται  και από επιχείρηση σε επιχείρηση. Σε αντίθεση με ό,τι ίσχυε στις παλαιότερες γενεές, πολλοί νέοι δεν επιζητούν από την πρώτη στιγμή μια σταθερή απασχόληση αλλά ενδιαφέρονται για απόκτηση πολλαπλών εμπειριών τις οποίες η νέα οικονομία όλο και περισσότερο προσφέρει.
Αυτά όλα οδηγούν και στην αναβάθμιση της δια βίου εκπαίδευσης, που πρακτικά σημαίνει σύστημα απόκτησης επίκαιρων γνώσεων και άμεσα μετατρέψιμων θεωρητικών γνώσεων σε επαγγελματικές δεξιότητες. Η δια βίου εκπαίδευση δεν σημαίνει δια βίου ημιμάθεια, όπως υποστηρίζουν ορισμένοι, αλλά δια βίου ανανέωση της ικανότητας να είναι κάποιος χρήσιμος στην κοινωνία.
Το παραδοσιακό εκπαιδευτικό σύστημα για όσους δεν κατάφερναν να μπουν στη τριτοβάθμια εκπαίδευση λειτουργούσε ως σύστημα παραγωγής ανειδίκευτων ανέργων, γιατί δεν ήταν προσαρμοσμένο στα παραπάνω δεδομένα. Αλλά και οι απόφοιτοι ΑΕΙ, ήταν σε μεγάλο βαθμό υποψήφιοι άνεργοι, γιατί έλειπαν η σύνδεση με τον καθαρά επαγγελματικό τομέα και επικαιροποίηση των γνώσεων.
Η σύνδεση λοιπόν με την επαγγελματική εκπαίδευση, διατρέχει σήμερα όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης, πράγμα που συνεπάγεται μια ριζική αλλαγή των μέχρι σήμερα αντιλήψεων για την εκπαίδευση, των δομών δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, των μορφών συνεργασιών επιχειρήσεων και εκπαιδευτικών μονάδων και των προγραμμάτων εκπαίδευσης. Από κοινωνική άποψη οδηγούμαστε στη διαμόρφωση μιας νέας αστικής τάξης, με έντονα τα παραπάνω νέα επαγγελματικά στοιχεία που εκφράζει και τον δυναμισμό της νέας οικονομίας. Προς αυτήν την κατεύθυνση θα πρέπει να επικεντρώσουν την προσοχή τους οι νέοι, οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί, οι φορείς, τα συνδικάτα και η Πολιτεία, αν πραγματικά επιθυμούμε να δηλώνουμε παρόντες στον αγώνα για την νεωτερικότητα, που ιδίως μετά τη διεύρυνση της ΕΕ θα αποκτήσει ευρύτερες διαστάσεις. Η υπερηφάνεια του νέου θα επιβεβαιώνεται κατά το μέτρο που σε σχέση με τους νέους των άλλων χωρών θα μπορεί να ενσωματώνεται επιτυχώς στο σύστημα της νέας οικονομίας.

2. Η Ελλάδα κατά πόσον ακολουθεί τις ευρωπαϊκές τάσεις  στους αντίστοιχους τομείς;

Η Ελλάδα, όπως και άλλες χώρες, είναι αναγκασμένη να ακολουθήσει τον αγώνα δρόμου για την προσαρμογή της εκπαίδευσης στις ανάγκες αγοράς και για αυτό τα συστήματα δευτεροβάθμιας επαγγελματικής εκπαίδευσης, αρχικής κατάρτισης και συνεχιζόμενης κατάρτισης, γνωρίζουν τελευταία εντυπωσιακή ανάπτυξη. Για όλα αυτά υπάρχουν ειδικές εκθέσεις που περιγράφουν αναλυτικά τον τρόπο λειτουργίας τους και τον τρόπο πρόσβασης, για τα οποία δεν μπορεί να γίνει εδώ ειδικότερη αναφορά. Κοινός στόχος είναι η μεγιστοποίηση της απασχόλησης και μείωση της ανεργίας.
Για πρώτη φορά, έχουμε ένα αξιόπιστο σύστημα μελέτης των αναγκών της αγοράς εργασίας σε εθνικό και τοπικό επίπεδο, με στόχο όχι μόνο να προσδιορίζουμε τον ακριβή αριθμό των ζητούμενων ειδικεύσεων, αλλά και το συγκεκριμένο περιεχόμενο της απασχόλησης. Η συνεχής ροή πληροφόρησης από το σύστημα αυτό προς τα επιμέρους συστήματα επαγγελματικής κατάρτισης, οδηγούν σε συνεχή ανανέωση των προγραμμάτων τους. Παράλληλα, επιδιώχθηκε ο συντονισμός των παραπάνω συστημάτων εκπαίδευσης έτσι, ώστε το  ανθρώπινο δυναμικό να μπορεί να μετακινείται από το ένα συστήματα εκπαίδευσης στο άλλο, να προσθέτει και να διαφοροποιεί τα επαγγελματικά του προσόντα με ταχύτερη προσαρμογή στις τοπικές του ανάγκες.
Θα πρέπει να επισημανθεί επίσης με ιδιαίτερη έμφαση στους νέους, ότι ο υπηρεσίες πληροφόρησης και επαγγελματικού προσανατολισμού έχουν σε μεγάλο βαθμό εκσυγχρονιστεί και παρέχουν πολύτιμες συμβουλές για τις δυνατότητες που προσφέρει η αγορά. Προτού λοιπόν πάρουν οποιαδήποτε απόφαση θα πρέπει να έρθουν συστηματικά σε επαφή με τις εν λόγω υπηρεσίες. Αυτό είναι ένα καινούργιο στοιχείο που το στερούνταν οι παλαιότερες γενεές.
Σε κάθε περίπτωση είναι αναγκαίο να διευκρινιστεί ότι η βαρύτητα που δίνεται στην εξειδικευμένη επαγγελματική γνώση δεν μειώνει την αξία της γενικής παιδείας, αλλά αντίθετα την ενισχύει, γιατί χωρίς αυτήν δεν μπορεί να υπάρχει η συνεχής προσαρμογή στις ανανεούμενες ανάγκες της αγοράς.
Σημαντικό βοήθημα για την επαγγελματική αποκατάσταση των νέων αποτελεί και το νέο σύστημα πιστοποίησης προσόντων. Αυτό βεβαιώνει την ετοιμότητα του ατόμου για την είσοδό του στον χώρο της αγοράς σύμφωνα με τα επαγγελματικά πρότυπα της αγοράς εργασίας. Είναι σαφές ότι η πιστοποίηση αυτή συνδέεται και με την δια βίου κατάρτιση και περιλαμβάνει και τις μεταβολές των προσόντων και ικανοτήτων των ενδιαφερομένων. Στο πλαίσιο του συστήματος αυτού επιδιώκεται η δημιουργία επαγγελματικών προφίλ για κάθε επάγγελμα και τομέα εξειδίκευσης. Τα  σύστημα αυτό είναι ανοιχτό σε όλους.
Με τις δειγματοληπτικά αναφερόμενες παραπάνω μεταρρυθμίσεις και τον αυξανόμενο αριθμό προσφερόμενων υπηρεσιών σε εκπαίδευση και κατάρτιση παρατείνεται όπως είναι φυσικό ο χρόνος έναρξης εργασίας στις μικρότερες ηλικίες. Έτσι, ένα μεγάλο χρονικό διάστημα αποτελεί για τους νέους χρόνο αναμονής, κατά το οποίο απασχολούνται περιστασιακά, που οποίος όμως συγχρόνως είναι και διάστημα επαγγελματικής τους κατάρτισης.

3. Ποιοι τομείς επαγγελμάτων θα έχουν κατά τη γνώμη σας τη μεγαλύτερη ζήτηση τα επόμενα πέντε με δέκα χρόνια στη χώρα μας;

 Μεγάλος είναι ο αριθμός των νέων επαγγελμάτων που δημιουργείται από τη νέα οικονομία. Είναι χρήσιμο για την συστηματικότερη ενημέρωση να προβούμε σε ένα διαχωρισμό των μισθωτών υπηρεσιών από τις επιχειρηματικές δραστηριότητες.
Όσο αφορά τις πρώτες ο Οργανισμός Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης που παίζει σημαντικό ρόλο στην οργάνωση, σχεδιασμό και πιστοποίηση της επαγγελματικής κατάρτισης, έχει δημοσιεύσει ένα εκτενή κατάλογο για 225 νέα επαγγέλματα, που δίδουν νέες ευκαιρίες για κατάρτιση και ενσωμάτωση στην αγορά εργασίας. Αντίστοιχα είναι και τα προγράμματα σπουδών για τα δημόσια και ιδιωτικά ΙΕΚ.
Τα νέα επαγγέλματα με επιμέρους ειδικότητες αναφέρονται στον γεωτεχνικό τομέα, τα τρόφιμα και τα ποτά, ένδυση και υπόδηση χημική βιομηχανία μεταφορές και τουρισμό, χρηματομεσιτικές και διοικητικές υπηρεσίες, τηλεπικοινωνίες, πολιτισμό, αθλητισμό, ενέργεια, περιβάλλον καθώς και σε άλλους τομείς. Το ενδιαφέρον είναι ότι σε καθέναν από αυτούς τους τομείς καταγράφονται επιμέρους ειδικότητες με συγκεκριμένο περιεχόμενο, που προσδιορίζεται με ακριβή τρόπο μετά από διερεύνηση, όπως είπαμε παραπάνω, των αναγκών της αγοράς εργασίας. Παράλληλα, και αυτό αποτελεί ένα νέο στοιχείο, προσδιορίζονται και οι αντίστοιχες προοπτικές για την ενσωμάτωση στην αγορά. Έτσι, περιορίζεται το φαινόμενο στο να γίνονται οι επιλογές τυχαία ή με βάση ασαφείς πληροφορίες.
Ως προς τη δυνατότητα για ανάπτυξη επιχειρηματικών δραστηριοτήτων τα νέα δεδομένα είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά. Στις παλαιότερες γενεές, ο νέος συνέδεε το μέλλον του με το πώς να βρει μια δουλειά και η πρώτη προτεραιότητα ήταν το δημόσιο. Σήμερα ανεξάρτητα από το γεγονός ότι ο δημόσιος τομέας έχει περιοριστεί, η κατεύθυνση που δίνεται και που την αποδέχεται η ΕΕ στις κατευθυντήριες γραμμές για την απασχόληση, είναι το πώς ο νέος θα μάθει να δημιουργεί δουλειές. Αυτό δημιουργεί την ανάγκη της ανάπτυξης του πνεύματος του επιχειρείν που περνά και μέσα στα σχολικά προγράμματα.
Είναι ευτυχές το γεγονός ότι η Πολιτεία, με όλο και καλύτερα επεξεργασμένα προγράμματα και με αντίστοιχες χρηματοδοτήσεις, προβλέπει δυνατότητες προετοιμασίας, καθοδήγησης και εκπαίδευσης των νέων στα θέματα που συνδέονται με την ίδρυση και ανάπτυξη μικρών επιχειρήσεων. Τέτοια προγράμματα αναπτύσσονται σε όλες τις χώρες και βρίσκουν ανταπόκριση, γιατί ανταποκρίνονται στην επιθυμία πολλών νέων να αναπτύσσουν πρωτοβουλίες και να προωθούν στην πράξη καινοτόμες ιδέες αποφεύγοντας την υπαλληλοποίηση και την εξάρτηση που συνεπάγεται αυτή.
Τέτοια προγράμματα στην Ελλάδα προωθούνται και από τους εργοδοτικούς φορείς ενώ στο πλαίσιο του σχολικού επαγγελματικού προσανατολισμού περιλαμβάνονται ενότητες που αφορούν στην ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας. Ο ΟΕΕΚ επεξεργάζεται αντίστοιχα πιλοτικά προγράμματα ενώ τέλος και η γενική γραμματεία Νέας Γενιάς έχει να δείξει αξιόλογο έργο για την διάδοση στους νέους του επιχειρηματικού πνεύματος και συνεπώς αυτοί μπορούν να προστρέξουν σε αντίστοιχες υπηρεσίες.
Με λίγα λόγια, οι μεγάλες προοπτικές που ανοίγονται για τους νέους στους νέους επαγγελματικούς τομείς και η αναβάθμιση από την κοινωνία της αξίας των νέων επαγγελματικών δεξιοτήτων, αποτελούν την μεγάλη ελπίδα για την νέα γενιά με την περιθωριοποίηση του μεταπρατικού και παρασιτικού τύπου απασχολήσεων, που μας κληροδότησε το παρελθόν, το οποίο και αναπαρήγαγε την υπανάπτυξή μας.

4. Η Ελληνική οικονομία και οι γενικότερες θετικές εξελίξεις που αναμένονται (σχέδια ανάπτυξης της Νοτιοανατολικής Ευρώπης κλπ) για την περιοχή μας, πόσο ευνοούν τη στροφή των νέων στην τεχνικοεπαγγελματική εκπαίδευση-κατάρτιση;

Με τα όσα αναφέραμε πιο πάνω νομίζω ότι παρέχεται ένα σαφές μήνυμα, ότι η τεχνοεπαγγελματική εκπαίδευση θα πάψει να θεωρείται η παρειά του εκπαιδευτικού συστήματος. Αυτή θα αποτελεί την βασική πηγή παραγωγής πραγματικών "δημιουργών", που θα προσφέρει στους νέους εργαζόμενους και αντίστοιχη κοινωνική καταξίωση. Ένας καλά καταρτιζόμενος νέος στον τεχνικοεπαγγελματικό τομέα θα αισθάνεται περισσότερο καταξιωμένος από πολλούς άνεργους πτυχιούχους σε παραδοσιακά επαγγέλματα.