Ημερομηνία δημοσίευσης 8.10.2002 
 

1. Η μεταρρύθμιση των εργασιακών σχέσεων στη χώρα μας πόσο ευέλικτη θα καθιστούσε την αγορά εργασίας;

Το θεσμικό πλαίσιο των εργασιακών σχέσεων στην Ελλάδα είναι κατά βάση ιδιαίτερα ευέλικτο, μετά και τις τελευταίες νομοθετικές ρυθμίσεις. Ιδίως στο θέμα των ατομικών απολύσεων, η χώρα μας σε αντίθεση με τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, είχε διατηρήσει ελεύθερο το δικαίωμα απόλυσης με μόνο περιορισμό τη γενική αρχή της απαγόρευσης κατάχρησης δικαίου. Περαιτέρω ευελιξία θα ήταν νοητή μόνο σε συγκεκριμένα θέματα που μετά από τεκμηριωμένη έρευνα,  διαπιστώνεται ότι διευκολύνει την αύξηση της απασχόλησης. Όμως, για να αποφεύγονται οι παρανοήσεις, δεν μπορεί η ευελιξία αυτή να νοηθεί ως κατάργηση του δικτύου προστασίας, όπως το εννοούν μερικοί που θέλουν να φτάσουν και μέχρι κατάργησης των ορίων ασφαλείας των μισθών από τις συλλογικές συμβάσεις. Και ακόμη, σύμφωνα με τις οδηγίες της ΕΕ, η οποιαδήποτε ευελιξία θα πρέπει να περιέχει και τη διάσταση της διασφάλισης της ποιότητας εργασίας. Μεταρρύθμιση λοιπόν σημαίνει προσαρμογή της προστασίας της εργασίας στις νέες απαιτήσεις της αγοράς.

2.Ο πρόσφατος νόμος Γιαννιτση για τρις εργασιακές σχέσεις, εκτιμάται ότι δεν είχε τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Αντί της αύξησης της απασχόλησης είχαμε αύξηση των υπερωριών.

 Ήμουν ο βασικός υποστηρικτής της άποψης κατά το χρόνο ψήφισης του νόμου του Γιαννιτση, ότι ένας τέτοιος νόμος, από τα πράγματα θα είχε δοκιμαστικό χαρακτήρα. Είχα προτείνει μετά από μια σχετικώς σύντομη περίοδο εφαρμογής, να γίνει εξέταση των αποτελεσμάτων από τους κοινωνικούς εταίρους και ανάλογα με τα πορίσματα να γίνουν οι αναγκαίες τροποποιήσεις. Είναι καιρός λοιπόν οι κοινωνικοί εταίροι να συζητήσουν τα αποτελέσματα εφαρμογής του νόμου και κυρίως το θέμα του καθεστώτος των υπερωριών.

3.Πως είδατε την ασφαλιστική μεταρρύθμιση στη χώρα μας; Πιστεύετε ότι δημιουργεί τις προϋποθέσεις για ένα ασφαλές συνταξιοδοτικό καθεστώς η ανοίγει τον δρόμο για μια νέα μεταρρύθμιση στο αμέσως προσεχές διάστημα;

Η ασφαλιστική μεταρρύθμιση για να είναι αξιόπιστη δεν πρέπει να γίνεται ούτε με βραχυχρόνια προοπτική ούτε με ιδιαίτερα μεγάλο βάθος χρόνου. Αυτό το είχαμε υποστηρίξει και κατά τη δημόσια συζήτηση που έγινε στο Ζάππειο και η γραμμή αυτή πέρασε στο νόμο. Είναι λάθος μια νέα μεταρρύθμιση, ως προς τις βασικές τουλάχιστον επιλογές του νόμου, διότι δημιουργεί ανασφάλεια που είναι ό,τι χειρότερο για το ασφαλιστικό σύστημα. Και εδώ όμως θα χρειαστεί να γίνει μια αξιολόγηση και εάν υπάρχουν αποκλίσεις από τις προβλέψεις, τότε το θέμα θα μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο διαλόγου γιατί δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι ο στόχος είναι το βιώσιμο συνταξιοδοτικό σύστημα. Και επειδή το θέμα είναι διαχρονικό, θα μου επιτρέψετε να κάνω μια έκκληση προς τα δυο μεγάλα κόμματα να δουν το θέμα κάτω από αυτό το πρίσμα.

4. Η Ευρωπαϊκή προσέγγιση πάνω στην πολιτική της απασχόλησης εκφράζει μια έντονη αγωνία. Αποδέχεται η Ευρώπη την πρόκληση για αλλαγές;

 Η ευρωπαϊκή προσέγγιση στα θέματα απασχόλησης στηρίζεται σε δυο πόλους: αποδέχεται την ανάγκη αλλαγών αλλά συγχρόνως δέχεται ότι η αγορά εργασίας δεν μπορεί να μείνει ανεξέλεγκτη και συνεπώς πρέπει να προσαρμόσουμε την παράδοση που έχουμε για την προστασία της εργασίας στις νέες απαιτήσεις. Όλα τα μέτρα και οι αποφάσεις που λαμβάνονται και που στηρίζονται στην απόφαση-σταθμό της Συνόδου της Λισσαβόνας επιχειρούν, άλλοτε με περισσότερη κι άλλοτε με λιγότερη επιτυχία τον συμβιβασμό αυτών των δυο πυλώνων. Όσο κι αν φαίνεται περίεργο, η υπεράσπιση του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου στηρίζεται στους υπερασπιστές της μεταρρύθμισης.

5.Πόσο ανταγωνιστικό είναι το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο απέναντι στο αμερικανικό;

Το αμερικανικό μοντέλο παρουσιάζεται εκ πρώτης όψεως πιο δυναμικό γιατί στηρίζεται στην άνευ όρων ενεργοποίηση του ενεργού πληθυσμού. Πρακτικά στηρίζεται μόνο στην ατομική ευθύνη και βάζει στην άκρη τον εξισορροπητικό ρόλο της συλλογικής ευθύνης. Η μεγάλη του αδυναμία είναι ότι οδηγεί σε ανεξέλεγκτη αύξηση των ανισοτήτων και στην ταχεία περιθωριοποίηση σημαντικού τμήματος του πληθυσμού. Συγχρόνως παραθεωρει ότι η ποιότητα των όρων εργασίας που θέλει να εξασφαλίσει το ευρωπαϊκό μοντέλο, μακροχρονίως καθιστά το παραγωγικό σύστημα πιο ανταγωνιστικό και αποτρέπει τις κοινωνικές εντάσεις που στην Ευρώπη αποτέλεσαν αιτία πολέμων και επαναστάσεων. Συνεπώς το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο εγγυάται  την ασφάλεια του παραγωγικού συστήματος. Το μεγάλο όμως μυστικό, που το γνωρίζουν καλά μέχρι σήμερα κυρίως οι Σουηδοί, είναι να περάσει η αντίληψη στις μάζες της αυξημένης ατομικής ευθύνης τους για το σεβασμό των βασικών του αρχών.

6. Η χώρα μας έχει τα μεγαλύτερα κοινοτικά ποσοστά στην ανεργία στις γυναίκες, στους νέους και τους μακροχρόνια ανέργους. Πως μπορεί να αυξηθεί η απασχόληση γι’ αυτές τις κατηγορίες του πληθυσμού;

Βασική πηγή απασχόλησης αποτελεί σήμερα η βιωσιμότητα των επιχειρήσεων. Πρέπει λοιπόν να δημιουργηθεί μια κουλτούρα στους νέους ότι η ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων αποτελεί κοινό συμφέρον, στους δε επιχειρηματίες ότι η ανταγωνιστικότητα αυτή δεν μπορεί να γίνει χωρίς να προσεταιριστούν το ενδιαφέρον των εργαζόμενων. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που προωθείται από την ΕΕ η κοινωνική ευθύνη των επιχειρήσεων. Παράλληλα, δεδομένου ότι η ανεργία σε μεγάλο βαθμό οφείλεται σε αναντιστοιχια προσφοράς και ζήτησης, θα πρέπει να διαχυθεί με ταχείς ρυθμούς η νέα πολιτική για ενσωμάτωση όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης στους μηχανισμούς επαγγελματικής εκπαίδευσης και να υποστηριχθεί με συνέπεια η αξιοποίηση  των δυνατοτήτων που προσφέρονται για τη δια βίου εκπαίδευση. Είμαστε μακριά από την εποχή όπου το μέλλον των νέων στηριζόταν σε κάποια ακαδημαϊκά επαγγέλματα. Σήμερα ο πολλαπλασιασμός των νέων ειδικοτήτων και νέων επαγγελμάτων, οδηγεί στη διαμόρφωση μιας νέας αστικής τάξης με νέους όρους και με κοινωνική καταξίωση. Κατά τρίτο λόγο, η ευρύτερη διάδοση του προγράμματος ανάπτυξης του πνεύματος του επιχειρειν ανοίγει στους νέους πρωτόγνωρους δρόμους για την ανάπτυξη της ανεξάλειπτης εργασίας κυρίως στον τομέα των υπηρεσιών που θα αποτελεί και τη μεγάλη πηγή απασχόλησης για το μέλλον. Το νέο μήνυμα είναι να μετατρέψουμε τους νέους από αναζητούντες εργασία στην αγορά σε «δημιουργούς» κατά την έννοια των δημιουργών στην αρχαία ελληνική αγορά.

7. Πολλές είναι οι ενστάσεις που διατυπώνονται επί του ΠΔ του Υπουργείου Εργασίας που αφορά στην μετατροπή των συμβάσεων σε αορίστου χρόνου των απασχολούμενων. Σωστά εξαιρείται ο δημόσιος τομέας της ρύθμισης; Ποια είναι η σωστή ανάγνωση της κοινοτικής οδηγίας;

Το θέμα αυτό αποτελεί αντικείμενο πολλών παρεξηγήσεων. Το νέο που προσφέρει η οδηγία, δεν είναι η δυνατότητα μετατροπής των συμβάσεων ορισμένου χρόνου σε συμβάσεις αόριστου. Αυτή τη δυνατότητα το ελληνικό δίκαιο για τον ιδιωτικό τομέα  την είχε αποδεχτεί από μακρού χρόνου. Το θέμα λοιπόν αφορά πρωτίστως το δημόσιο τομέα όπου είτε με νομοθετικές παρεμβάσεις, είτε με διοικητικές στρεβλώσεις το δημόσιο προσέφυγε στις συμβάσεις εργολαβίας η στις συμβάσεις ορισμένου χρόνου για να εξυπηρετεί πάγιες και μόνιμες ανάγκες. Η οδηγία λοιπόν θα έχει μια σημαντική προστιθέμενη αξία για τη χώρα μας μόνο κατά το μέτρο που θα είχε στόχο αυτήν την κακή πρακτική. Η σωστή αυτή ανάγνωση θα αποτελέσει ίσως, μετά τη δημιουργία του ΑΣΕΠ, το σημαντικότερο σταθμό εκσυγχρονισμού της ελληνικής διοίκησης. Θα πρέπει ακόμη να προσθέσω για να είμαι ακριβής, ότι η οδηγία χαρακτηρίζεται από αρκετή ευελιξία, γεγονός που όσοι αναφέρονται σ’ αυτήν αποσιωπούν. Η ευελιξία αυτή συνίσταται στις δυνατότητες εξαιρέσεων που δίνονται  σε κάθε κράτος μέλος. Θα πρέπει όμως οι εξαιρέσεις αυτές, σύμφωνα με πάγια κοινοτική αρχή, να διέπονται από την αρχή της αναλογικότητας. Κατά τη γνώμη μου, αν υπάρχει ένα στοιχείο κριτικής, αυτό αφορά στον τρόπο με τον οποίο διατυπώθηκαν οι εξαιρέσεις.

8. Η μερική απασχόληση στο δημόσιο συνιστά ικανοποιητική απάντηση στο πρόβλημα της ανεργίας; Ποια είναι η εικόνα στην Ευρωπαϊκή Ένωση; Πως επιτυγχάνεται η διασφάλιση των εργασιακών δικαιωμάτων;

Η μερική απασχόληση στο δημόσιο δημιουργεί φοβίες και αντιδράσεις που συνδέονται με τον κίνδυνο αμφισβήτησης της μονιμότητας η του υφιστάμενου μέχρι σήμερα καθεστώτος ωραρίου εργασίας. Νομίζω ότι αν οι συνδικαλιστικές οργανώσεις των δημοσίων υπαλλήλων δουν το θέμα με ψυχραιμία, δεν θα έχουν κανένα λόγο να αντιδράσουν σ’ αυτή από τη στιγμή που θα διαπραγματευτούν τους όρους αξιοποίηση της. Έτσι η μερική απασχόληση δεν θα έχει το νόημα να υποκαταστήσει τον μόνιμο υπάλληλο, αλλά θα αποτελεί μέσο για την παροχή από το δημόσιο πρόσθετων υπηρεσιών, μεγαλύτερης εξυπηρέτησης του πολίτη σε ώρες πέρα από το συνηθισμένο ωράριο και διευκόλυνσης πολλών κατηγοριών προσώπων που για διάφορους λόγους δεν επιθυμούν πλήρη απασχόληση. Άλλωστε η μερική απασχόληση θα μπορεί να αποτελέσει κι ένα είδος μοριοδοτησης σε περίπτωση διαγωνισμών για πλήρη  απασχόληση. Από μια λοιπόν σωστή εφαρμογή της κερδισμένοι θα βγουν και οι πολίτες και οι εργαζόμενοι και το κράτος.