Άρθρο του καθηγητή Ιωάννη Κουκιάδη, ευρωβουλευτή και αντιπροέδρου της Επιτροπής Νομικών Θεμάτων και Εσωτερικής Αγοράς του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, με τίτλο:

"Το μέλλον της πολιτικής για οικονομική και κοινωνική συνοχή".

Θεσσαλονίκη, 21.02.2004

Ο Επίτροπος κ. Μπαρνιέ παρουσίασε στα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου την τρίτη έκθεση για την οικονομική και κοινωνική συνοχή, ένα πολυσέλιδο κείμενο, που αποτελεί ταυτόχρονα μία φωτογράφηση της υπάρχουσας κατάστασης των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με τις αδυναμίες και τις προόδους που επετεύχθησαν, κι έναν χάρτη πορείας για μια αξιόπιστη οικονομική και κοινωνική πολιτική.
Ένα κείμενο τέτοιας σπουδαιότητας αξίζει να προσελκύσει το ενδιαφέρον των αναλυτών στη χώρα μας και να ανοίξει το δρόμο για έναν ευρύ δημόσιο διάλογο. Το κείμενο δεν έχει χρώμα. Δεν μπορεί να ενταχθεί στις γνωστές νεοφιλελεύθερες συνταγές, ούτε να καλυφθεί από την ομπρέλα των παραδοσιακών κοινωνικοπολιτικών παρεμβάσεων. Ανοίγει το δρόμο για να υφανθεί το νέα μίγμα πολιτικής που θα επιτρέπει, όπως λέει η έκθεση, ταυτόχρονα, την οικονομική ανάπτυξη, την καταπολέμηση της φτώχειας και τον περιορισμό του αποκλεισμού.
Με αυτήν την έννοια μπορεί να αποτελέσει πλατφόρμα και για τα προγράμματα της αριστεράς, αν θέλουν πραγματικά να συμβάλλουν στην επίλυση των συγκεκριμένων προβλημάτων της μεγάλης πλειοψηφίας του πληθυσμού. Οι θέσεις ότι ο δρόμος για την οικονομική ανάπτυξη περνάει από την προτεραιότητα στην επένδυση στο φυσικό και ανθρώπινο κεφάλαιο, το βαθμό εντατικοποίησης του ενδιαφέροντος των οικονομικών παραγόντων για καινοτομία και την ευρύτερη χρησιμοποίηση των νέων τεχνολογιών, της πληροφορικής και της τηλεπικοινωνίας, δείχνουν και το στίγμα για τις πολιτικές απασχόλησης. Ακόμη, σύμφωνα με την έκθεση, καμία πολιτική για την καταπολέμηση των ανισοτήτων μεταξύ περιφερειών και μεταξύ διαφόρων κοινωνικών ομάδων δεν έχει προοπτική, αν δεν επιχειρήσει να έρθει αντιμέτωπη με τους παράγοντες κλειδιά για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας.
Η αποτελεσματική ενίσχυση των επιχειρήσεων για την οποία υπεραμύνεται η έκθεση, δεν πρέπει να εκληφθεί ως υποταγή στο κεφάλαιο γιατί παράλληλα αναγνωρίζεται ότι οι ανισότητες δεν μπορούν να λυθούν αυτόματα από την αγορά. Πράγματι, επιχειρείται ένα ιδιόρρυθμο πάντρεμα ανάμεσα στην αγορά ως κατεξοχήν πηγή παραγωγής πλούτου και τη συλλογική ευθύνη για την πρόληψη της ανασφάλειας και την καταπολέμηση των ανισοτήτων που δημιουργεί αυτή. Μπορεί ο συνδυασμός ατομικής και συλλογικής ευθύνης για την επίτευξη του στόχου της συνοχής να έχει μακρά ιστορία, οι κοινωνικοπολιτικές, όμως, παρεμβάσεις που προτείνονται έχουν άλλη κατεύθυνση από αυτήν που γνωρίζαμε παραδοσιακά και που στηριζόταν βασικά στις εισοδηματικές ενισχύσεις. Με βάση το μήνυμα που εκπέμπει η έκθεση, για κάθε ενεργό πολίτη η προσδοκία του να διατηρήσει την ικανότητά του στην αγορά μπορεί να επαληθευτεί μόνο στο βαθμό που οι επιχειρήσεις επενδύουν στην καινοτομία, που η πρόσβαση στη γνώση καθίσταται ευχερώς προσιτή και παράλληλα επιδοτείται η εκμετάλλευση της γνώσης.
Για την περιφερειακή ανάπτυξη το θέμα δεν είναι η τυπική αποκέντρωση. Ο δρόμος για αυτήν ανοίγει στο βαθμό που εξασφαλίζονται η αποτελεσματικότητα των περιφερειακών θεσμών, για την οποία προτείνονται συγκεκριμένοι δείκτες, η ανάπτυξη μιας νέας ποιότητας παραγωγικών σχέσεων με διάφορους τοπικούς τομείς οικονομικής δράσης, που σημαίνει απαγκίστρωση από τις απλές επιδοματικές πολιτικές και παραδοσιακές πολιτικές κινήτρων, και η θετική στάση στην κουλτούρα του "επιχειρείν". Όσον αφορά την εξειδικευμένη πολιτική απασχόλησης, για να έχει επιτυχία, θα πρέπει να συνδυάζει ταυτόχρονα τον προσανατολισμό, την κατάρτιση και την προσφορά νέας συγκεκριμένης απασχόλησης.
Γενικά, στο πολυσέλιδο αυτό κείμενο βρίσκει κανείς μια πλούσια νέα ορολογία, λέξεις-κλειδιά με νέες ιδέες, και κυρίως νέο μίγμα ιδεών, που μπορούν να δώσουν μια συνοχή και στις ετερόκλητες θέσεις του νεολαϊκίστικου κινήματος για την παγκοσμιοποίηση.
Το γεγονός ότι στην προτεινόμενη βιώσιμη ανάπτυξη η καταπολέμηση των ανισοτήτων δεν αποτελεί περιφερειακό πρόβλημα αλλά κεντρικό πρόβλημα, ισχυροποιεί τις θέσεις όλων αυτών που πιστεύουν ότι η ευρωπαϊκή προοπτική δεν μπορεί να ευθυγραμμιστεί με το αμερικανικό μοντέλο.
Η έκθεση περιέχει και έναν πλήρη απολογισμό για τη συμβολή των Κοινοτικών Πλαισίων Στήριξης στο βαθμό ανάπτυξης κάθε χώρας με αναλυτικά στοιχεία για όλα τα μεγέθη.
Για την Ελλάδα, όπως και για τις άλλες χώρες, καταγράφονται οι σημαντικές πρόοδοι που πραγματοποιήθηκαν, καθώς και οι καθυστερήσεις για τη σύγκλιση. Νομίζω, ότι είναι ενδιαφέρον να τα δει κανείς όλα αυτά με ψύχραιμο τρόπο, για να βγουν και τα σωστά συμπεράσματα που θα βοηθήσουν στη χάραξη μιας πιο αποτελεσματικής πολιτικής ανάπτυξης και σύγκλισης. Στα θετικά για τη χώρα μας αναφέρονται ανάμεσα στα άλλα η μείωση της ανεργίας, η αύξηση του ενεργού πληθυσμού, η βελτίωση της παραγωγικότητας κατά 3% κατ' έτος μεταξύ 1996 και 2002, που κατά την έκθεση είναι περισσότερο από δύο φορές από το μέσο ευρωπαϊκό, η πρόοδος στην ουσιαστική σύγκλιση με το μέσο ευρωπαϊκό εισόδημα, ο υψηλότερος σε σχέση με πολλές άλλες χώρες αριθμός προσώπων που έχουν μόρφωση πέρα από τη στοιχειώδη.
Από τα προβλήματα που καταγράφονται για την ελληνική οικονομία, νομίζω ότι το ενδιαφέρον θα πρέπει να εστιαστεί σε δύο: το μικρό ποσοστό ξένων επενδύσεων και τη μικρή συμμετοχή του ενεργού πληθυσμού στα προγράμματα δια βίου μάθησης που προσδιορίζονται σε μικρό σχετικά ποσοστό. Από τη στιγμή που θα δοθεί προτεραιότητα στα δύο αυτά θέματα, που συνδέονται με πολλές παράπλευρες αδυναμίες του ελληνικού παραγωγικού συστήματος, η ανάπτυξη στη χώρα μας θα κάνει το μεγάλο άλμα. Για τον ίδιο λόγο, θα πρέπει να θεωρήσουμε τις αντίστοιχες πρωτοβουλίες που προανήγγειλε ο κ. Παπανδρέου με τις προγραμματικές του δηλώσεις, από τις πιο επιτυχημένες εξαγγελίες που ανήγγειλαν τα διάφορα κόμματα στα οικονομικά τους προγράμματα. Για να έχουν όμως επιτυχή έκβαση χρειάζεται από τώρα και οι άλλοι κοινωνικοί εταίροι να δηλώσουν την προθυμία τους για τη συμμετοχή τους σε αυτές.