Άρθρο του καθηγητή Ι. Δ. Κουκιάδη, ευρωβουλευτή του ΠΑ.ΣΟ.Κ., αντιπροέδρου της Επιτροπής Νομικών Υποθέσεων και Εσωτερικής Αγοράς του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου

για την εφημερίδα "ΤΟ ΕΘΝΟΣ"

με τίτλο

"Το κοινωνικό δικαίωμα της δια βίου κατάρτισης"

Βρυξέλλες, 04 Φεβρουαρίου 2004

Σύγχρονο κοινωνικό κράτος δεν σημαίνει απαξίωση του παλαιού, όπως με κακεντρέχεια επιμένουν να επαναλαμβάνουν ορισμένοι, αλλά επένδυση των παραδοσιακών του αξιών σε νέα δικαιώματα. Ένα τέτοιο νέο κοινωνικό δικαίωμα πρέπει να χαρακτηριστεί και το δικαίωμα της δια βίου μάθησης ως το κατεξοχήν σύγχρονο υποστηρικτικό δικαίωμα του δικαιώματος της εργασίας.

Σε όλον τον 20ο αιώνα σκληροί αγώνες των λαϊκών μαζών επέτρεψαν να αναγνωριστούν τα κοινωνικά δικαιώματα ως αναγκαίο και αδιαίρετο τμήμα του συστήματος προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Βέβαια και τότε δεν έλειψαν αντιδράσεις των ακραιφνών υποστηρικτών της αγοράς που επέμεναν να μας πείσουν ότι τα κοινωνικά δικαιώματα δεν είναι συμβατά με τις απαιτήσεις της αγοράς. Αυτά και κατοχυρώθηκαν και προσαρμόστηκαν στην ελεύθερη αγορά. Το νέο κύμα του νεοφιλελευθερισμού προσπάθησε να αμφισβητήσει αυτό το κεκτημένο. Όμως, όχι μόνο δεν μπόρεσε να το ανατρέψει αλλά με την ανταπάντηση των σοσιαλιστικών δυνάμεων βρέθηκε αντιμέτωπο με μια νέα σειρά κοινωνικών δικαιωμάτων. Έτσι, απέναντι στην απασχολησιμότητα, ως δια βίου αβεβαιότητα για απασχόληση, αντιπαρατάχθηκε η δια βίου μάθηση, που καθιστά την απασχολησιμότητα ενεργό δικαίωμα για εργασία με τη δια βίου ικανότητα για συμμετοχή στην αγορά εργασίας.

Η δια βίου κατάρτιση καθίσταται καθολικό δικαίωμα και η υποχρέωση για την παροχή της στοιχείο του νέου κοινωνικού κράτους. Δεν συνιστά, όπως υποστηρίζουν ορισμένοι, μηχανισμό δια βίου ημιμάθειας, αλλά γενικό μέσο κατά του αποκλεισμού. Με αυτό επιδιώκονται τέσσερις αλληλοϋποστηριζόμενοι στόχοι: η προσωπική ολοκλήρωση, η ενεργός συμμετοχή, η κοινωνική ένταξη, και η προσαρμοστικότητα στις ανανεούμενες απαιτήσεις της αγοράς. Είναι λοιπόν το κατεξοχήν μέσο για τη διατήρηση της ικανότητας για εργασία. Για αυτό καλούνται οι συνδικαλιστικές οργανώσεις να το καταστήσουν βασική διεκδίκηση και κύριο αντικείμενο των συλλογικών διαπραγματεύσεων.

Δεν είναι τυχαίο ότι στην περίφημη στρατηγική της Λισσαβόνας, αυτή η μεγάλη προσφορά του σοσιαλιστή Γκουτιέρες, η δια βίου κατάρτιση απέκτησε τη θέση που της αξίζει. Έκτοτε, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με τη συμμετοχή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου επεξεργάστηκαν την όλη πολιτική για την μετουσίωση της δια βίου κατάρτισης σε συγκεκριμένες δράσεις που αποτελεί και ένα από τα δυσκολότερα εγχειρήματα του σύγχρονου κοινωνικού κράτους μετά την μέριμνα για τη διασφάλιση του μέλλοντος των κοινωνικών ασφαλίσεων. Το κρίσιμο σημείο είναι πώς θα περάσουμε από την απλή παπαγαλία για τη δια βίου μάθηση με τα προγράμματα μαϊμούδες που αναπαράγουν την ανεργία, σε αξιόπιστο μαθησιακό σύστημα, όπου θα εξασφαλίζεται η βέλτιστη σχέση τιμής και ποιότητας αποτελέσματος.

Ανάμεσα στις προτεραιότητες για την επιτυχία του στόχου αυτού εντάσσεται και η λεγόμενη συνάρθρωση μαθητευομένων και μαθησιακών ενεργειών, που με απλά λόγια σημαίνει η μάθηση να πλησιάζει τους μαθητευόμενους. Με την προτεραιότητα αυτή επιδιώκεται να μετατραπούν οι χώροι σχολείων, ιδρυμάτων εκπαίδευσης ενηλίκων πάσης φύσεως (ΤΕΕ, ΚΕΚ, ΙΕΚ) και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και άλλες δημόσιες εγκαταστάσεις ως ανοικτά κέντρα δραστηριοτήτων για τη δια βίου μάθηση. Να προωθηθούν άτυπες συμπράξεις μεταξύ όλων αυτών των επιχειρήσεων προκειμένου να αντιμετωπιστούν ειδικές ανάγκες σε ορισμένη περιοχή και σε ορισμένο τομέα. Έτσι, θα τεθεί τέρμα στο απαράδεκτο οι εκπαιδευτικοί φορείς να απορροφούν τεράστια κονδύλια για προγράμματα που εξυπηρετούν τις δικές τους αντιλήψεις.

Αυτή η δραστηριότητα συμπληρώνεται με μέτρα για την προώθηση της μαθησιακής κουλτούρας σε όλες τις ηλικίες, όπως είναι η ανάπτυξη μαθησιακών κοινοτήτων και πολυλειτουργικών κέντρων μάθησης, η προώθηση μηχανισμών αξιολόγησης και αναγνώρισης της άτυπης ή εξωσχολικής μάθησης, η κατανομή ευθύνης μεταξύ κράτους, κοινωνικών εταίρων και ατομικά των εργαζομένων, προκειμένου το δικαίωμα της δια βίου μάθησης να καταστεί καθολικό δικαίωμα προσιτό σε όλους και σε όλες. Μία επανάσταση πρέπει να πραγματοποιηθεί ακόμη στα παραδοσιακά εκπαιδευτικά συστήματα διδασκαλίας γιατί τίθεται υπό αμφισβήτηση το σύστημα του τυπικού δασκάλου. Το ζητούμενο δεν είναι η μετάδοση γνώσεων αλλά η εκμάθηση στους μαθητές το πώς θα μαθαίνουν. Όσον αφορά το περιεχόμενο των σχετικών προγραμμάτων, αυτό προσδιορίζεται με στόχο την ανάπτυξη βασικών δεξιοτήτων. Στις βασικές πάντως γνώσεις έχουν προστεθεί το επιχειρείν, η γνώση των νέων τεχνολογιών και επικοινωνιών.

Την ημέρα που θα διαπιστωθεί αύξηση στην παραγωγή και την αξιοποίηση της καινοτομίας από τα άτομα και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και θα καταστεί αυτό κοινή φιλοδοξία τους, θα γίνει και το μεγάλο άλμα για την νέα οικονομία και την αύξηση της απασχόλησης.