Ομιλία του Ευρωβουλευτή του ΠΑΣΟΚ καθηγητή Ιωάννη Δ. Κουκιάδη με την ευκαιρία της παρουσίασης της έκδοσης του Δήμου Νεάπολης με τίτλο: "Μπροστά στη Νέα-Πολη"
Θεσσαλονίκη 19 Ιανουαρίου 2002
Αν θελήσει κανείς να συνοψίσει το έργο που επιτελέστηκε στο Δήμο Νεαπόλεως, θα μπορούσε να το συνοψίσει σε μια φράση που ο ίδιος ο δήμαρχος Γρηγόρης Χατζησάββας χρησιμοποιεί «η επάνοδος της Νεάπολης στο προσκήνιο».
Με τις ευρύτερες συνεργασίες που πραγματοποιούνται στη Δυτική θεσσαλονίκη θα μπορούσαμε να το επεκτείνουμε ως την «επάνοδο των δυτικών συνοικιών της θεσσαλονίκης στο προσκήνιο»
Μέσα απ’ αυτή τη φράση αναδεικνύεται όλο το πρόβλημα των νέων αστικών και περι-αστικών σχηματισμών, που η νεότερη άναρχη ανάπτυξη τους καταδίκασε σε περιθωριοποίηση και σε πλήρως υποβαθμισμένα αισθητικά, πολιτιστικά και λοιπά στάνταρντ.
Το νόημα που εκπέμπει η φράση αυτή μας δείχνει ότι η εποχή της έλλειψης μέσων, ή αδυναμίας σχεδιασμού από την τοπική αυτοδιοίκηση ανήκει στο παρελθόν. Τα μέσα, οι ιδέες, τα προγράμματα υπάρχουν και δεν συγχωρείται πλέον άλλοθι αρκεί να αναζητούνται άνθρωποι με μεράκι και «υποψιασμένοι». Σ’ αυτούς μπορούν να στηριχθούν οι τοπικές κοινωνίες για να πραγματώσουν αυτό που όλοι οι ερευνητές θεωρούν δεδομένο, ότι το μέλλον ανήκει στις τοπικές κοινωνίες. Το κεντρικό κράτος είναι αναγκασμένο να παραχωρεί όλο και περισσότερες εξουσίες στην αυτοδιοίκηση, αρκεί η τελευταία να γνωρίζει να στέκεται στο ύψος της και να μην διαψεύσει τις μεγάλες προσδοκίες των πολιτών της.
Στις προηγούμενες δεκαετίες οι προτεραιότητες ήταν διαφορετικές. Οι δήμοι έπρεπε να στεγάσουν τις νέες μεγάλες μάζες που συνέρρεαν στις παρυφές των πόλεων. Έπρεπε να ικανοποιηθούν οι άμεσες ανάγκες επιβίωσης. Η αστικοποίηση συνεχίζεται και σήμερα αλλά με λιγότερο έντονους ρυθμούς και υπάρχουν βάσιμες ελπίδες ότι μελλοντικά θα είναι έως και αρνητική.
Το φαινόμενο δεν είναι μόνο ελληνικό. Η Ευρώπη είναι η ήπειρος με τον πλέον αστικό χαρακτήρα. Με 80% του πληθυσμού της να ζούν σε πόλεις άνω των 10.000. Απ’ αυτό το 20% σε πόλεις μεσαίου μεγέθους των 50.000-250000 και το 40% σε πόλεις των 10.000-50.000.
Σήμερα βρισκόμαστε στη φάση που μπορούμε να έχουμε την πολυτέλεια να συνεκτιμούμε τα ποιοτικά στοιχεία των επεμβάσεων. Αυτό δεν πρέπει να αναγιγνώσκεται μόνο ως αίτημα πολιτισμού αλλά πρωτίστως ως προϋπόθεση επιβίωσης για τη μελλοντική ανάπτυξη, που διαρθρώνεται γύρω από νέες δραστηριότητες και εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το περιβάλλον και την ποιότητα ζωής. Μόνο οι πόλεις που είναι σε θέση να προσφέρουν υπηρεσίες ποιότητας και είναι καλά εξοπλισμένες σε υποδομές, μπορούν να προσελκύσουν μείζονες δραστηριότητες της σύγχρονης οικονομίας με υψηλή προστιθέμενη αξία.
Νομίζω αν διαβάσει κανείς με προσοχή το έργο που επιτελέστηκε στο δήμο Νεάπολεως, θα βρει αυτή την ποιοτική διάσταση διάχυτη και αυτό ίσως είναι ένα από τα πλέον ενθαρρυντικά μηνύματα, γιατί λίγο έως πολύ έργα γίνονται παντού, εκείνο όμως που είναι σπάνιο είναι η συνοχή των επιδιώξεων και η ποιότητα των προσφερομένων υπηρεσιών.
Η πολιτική της αστικής χωροταξίας, σύμφωνα με τους σχεδιασμούς και της ΕΕ θα πρέπει να έχει στις προτεραιότητες της τη διάρκεια, την πολυμορφία, και την ανάδειξη των δραστηριοτήτων για να δοθεί στην πόλη ο χαρακτήρας του χώρου συνάντησης όπου όλες οι δραστηριότητες μπορούν να συνυπάρξουν σε κάποια στιγμή της ημέρας. Κύρια επιδίωξη αυτής της αντίληψης είναι να οδηγηθούμε στην επαναφορά της έννοιας της ταυτότητας και της έννοιας του χώρου διαβίωσης και να επαναπροσδιορίσουμε το βασικό ρόλο της πόλης με βάση τον αρχικό της προσδιορισμό, ως κυψέλης άνθισης της δημοκρατίας με την πλήρη συμμετοχή όλων των δημοτών της.
Εκείνο που με εντυπωσίασε από το σύνολο του έργου που πραγματοποιήθηκε στη Νεάπολη είναι ότι οι επιμέρους εκφάνσεις του έχουν μια συνοχή και εντάσσονται με τρόπο αρμονικό και στους τέσσερις τύπους πολιτικών δραστηριοτήτων που θεωρούνται σήμερα οι πυλώνες για την ανάπτυξη των πόλεων.
Πρόκειται πρώτον για την πολιτική με άξονα την ανταγωνιστικότητα και την απασχόληση. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι ο τομέας των υπηρεσιών αφορά το 60-80% των θέσεων στην πόλη από τις οποίες το 1/3 καλύπτει το εμπόριο.
Η τοπική αυτοδιοίκηση αποτελεί με βάση τα στατιστικά στοιχεία σε ορισμένες χώρες, που έγκαιρα προσανατολίστηκαν προς την αποκέντρωση, έναν από τους σημαντικότερους εργοδότες σε τοπικό επίπεδο. Στις βόρειες χώρες τα ποσοστά του δαπανών φτάνουν στο 33 με 34% του ΑΕΠ ενώ σε ορισμένες χώρες του νότου φτάνουν κάτω από το 10%. Αντίστοιχα η συμβολή στον ενεργό πληθυσμό των τοπικών πρωτοβουλιών φτάνει μέχρι και 40% στον Δήμο του Βερολίνου. Στο σημείο αυτό ο Δήμος Νεαπόλεως έχει να επιδείξει πρωταγωνιστικό ρόλο τον οποίο θα αναφέρω στο τέλος.
Κατά δεύτερο λόγο έχουμε την πολιτική οικονομικής και κοινωνικής συνοχής σε τοπικό επίπεδο γιατί η αστικοποίηση ενέτεινε τις οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες δημιουργώντας μια διαρκή κοινωνία όπου ο αποκλεισμός προκάλεσε τον περιορισμό των κοινωνικών ομάδων εντός συνοικιών ανεπαρκώς εξοπλισμένων.
Τρίτον έχουμε την πολιτική που ενθαρρύνει τη διαρκή ανάπτυξη και την ποιότητα ζωής, αυτό που αποκαλούμε «αειφόρο ανάπτυξη» και είναι ευτυχές ότι ο κατάλογος αυτών των έργων στον Δήμο Νεαπόλεως είναι μακρύς.
Τέλος αλλά όχι λιγότερο σημαντικό, ιδιαίτερη συμβολή στην τοπική ανάπτυξη συνιστά η πολιτική για τα δι-ευρωπαϊκά δίκτυα και τη στενότερη συνεργασία μεταξύ δήμων. Εδώ θα ήθελα κυρίως να εξάρω την πρωτοπορία του Δήμου Νεαπόλεως για τη σύσταση της Αναπτυξιακής Εταιρίας Βορειοδυτικής Θεσσαλονίκης με συμμετοχή δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και πολλαπλούς στόχους στην οικονομία, την απασχόληση, την κοινωνική προστασία, τη διαχείριση προγραμμάτων κοκ.
Αν λοιπόν υπάρχει κάτι που πρέπει να κεντρίσει το ενδιαφέρον όλων όσοι συμμετέχουμε στη σημερινή παρουσίαση του έργου του Δήμου Νεαπόλεως, είναι ότι αυτός ο Δήμος μιας υποβαθμισμένης περιοχής με πολλά συσσωρευμένα προβλήματα και χωρίς τα ιδιαίτερα πλεονεκτήματα άλλων Δήμων, προέβη σε μια ρήξη με το παρελθόν και άνοιξε δρόμους που επιτρέπουν σε όλους να ελπίζουμε ότι το υποβαθμισμένο αστικό περιβάλλον της σύγχρονης Ελλάδος από εμάς εξαρτάται να αλλάξει.
Διατρέχοντας τις σελίδες του βιβλίου και εντοπίζοντας τις διάφορες δραστηριότητες και παρεμβάσεις του Δήμου Νεαπόλεως, δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητο ότι τα διάφορα έργα όσο ετερόκλητα κι αν είναι, έχουν μια εσωτερική συνοχή που εκφράζουν μια καλά μελετημένη στρατηγική. Συνδυάζουν με σαφήνεια την ανάδειξη του ανθρωπίνου δυναμικού της περιοχής με διαμόρφωση ενός πλέγματος υπηρεσιών κοινωνικής ωφέλειας, με σαφώς ιεραρχημένες προτεραιότητες, που σχεδιάστηκαν όχι μόνο για την κάλυψη βασικών αναγκών αλλά κι ως έκφραση των κοινών αξιών που πρέπει να κυριαρχούν σε μια τοπική κοινωνία.
Το έργο είναι πλούσιο και στο χρόνο που έχει δοθεί είναι αδύνατον να παρουσιαστεί. Αναφέρομαι ενδεικτικά: Στους θεσμούς που προσπαθούν να διασυνδέσουν επαγγελματική και οικογενειακή ζωή, στις επενδύσεις σε σχολικές υποδομές που επέτρεψαν στα σχολεία να λειτουργούν σε πρωινό κύκλο, στην προαγωγή του εθελοντισμού και στην πολιτική ενσωμάτωσης της νεολαίας στη ζωή της πόλης με τη δημιουργία του πολυδύναμου Κέντρου νεολαίας. Ακόμη στις παρεμβάσεις κοινωνικής μέριμνας και κυρίως σ’ αυτές που αφορούν τα ΑΜΕΑ και που εμφορούνται αυτό που θα αποτελέσει για το έτος 2003 το κεντρικό πυρήνα της προτεινόμενης πολιτικής, ότι δηλαδή το βασικό πρόβλημα των ΑΜΕΑ δεν είναι ψυχοσωματικό, όπως το αντιμετωπίζαμε μέχρι σήμερα, αλλά κοινωνικοοικονομικό.
Ιδιαίτερα όμως θα μου επιτρέψετε να σταθώ στις πρωτοβουλίες του Δήμου Νεαπόλεως στα θέματα ανεργίας και απασχόλησης γιατί έγκαιρα κατανοήθηκε από τον Δήμο αυτόν, ο καθοριστικός ρόλος των τοπικών κοινωνιών στην αύξηση του ενεργού πληθυσμού και στη διατήρηση υψηλού βαθμού απασχόλησης. Οι εμπειρίες που μας έρχονται από πολλούς Δήμους της Ευρώπης είναι όχι μόνο θετικές αλλά και αποκαλυπτικές. Όλο και περισσότερο γίνεται κατανοητό ότι η παραδοσιακή σχέση κεντρικής εξουσίας και τοπικών κοινωνιών, όπου τα σχέδια δράσης για την απασχόληση έβγαιναν από τα συρτάρια των κεντρικών γραφείων και καλούνταν οι τοπικές κοινωνίες να προσχωρήσουν σ’ αυτά, έχει ανατραπεί και γίνεται πλέον αμφίδρομη. Σήμερα η κεντρική εξουσία, αν θέλει να έχει θετικά αποτελέσματα, πρέπει να περιορίζεται στον καθορισμό πλαισίων. Ανήκει στις τοπικές κοινωνίες να επεξεργαστούν επιμέρους στόχους, να ερευνήσουν τρόπους και μέσα που είναι πρόσφορα για την περιοχή,όπως για παράδειγμα οι τοπικές συνεργασίες. Δεικνύει ακόμη την ευθύνη της τοπικής αυτοδιοίκησης που αν θέλει να αυξήσει τη μερίδα συμμετοχής στα κατά τα άλλα μεγάλα κονδύλια που θα δαπανηθούν για την απασχόληση, πρέπει να συγκεντρώσει την προσοχή της στη διαμόρφωση ολοκληρωμένων προγραμμάτων απασχόλησης με ιδιαίτερη βαρύτητα στην κοινωνική εργασία. Το πρόγραμμα της ΕΕ για την τοπική διάσταση της απασχόλησης είναι αρκετά διαφωτιστικό προς την κατεύθυνση αυτή.
Για να επανέλθουμε στο Δήμο Νεάπολης το 1999 ιδρύθηκε το Γραφείο Ενημέρωσης Ανέργων και Επιχειρήσεων (ΓΕΑΕ) επιφορτισμένο με ένα εκτεταμένο πρόγραμμα παροχής υπηρεσιών στον τομέα της απασχόλησης. Το καινοτόμο βρίσκεται στην κοινή συνεργασία δημοσίου και ιδιωτικού τομέα, στη συμμετοχή συνδικάτων και επιχειρήσεων, στον εξοπλισμό με σύγχρονη τεχνολογία που επιτρέπει τη συνεχή ανανέωση των βάσεων δεδομένων, στον τρόπο λειτουργίας του που κατέδειξε ότι κάθε τι που προέρχεται από το δημόσιο δεν είναι κατ’ ανάγκη και γραφειοκρατικό, αλλά κυρίως και πάνω απ’ όλα στην ποιότητα των υπηρεσιών που μας επιτρέπει να υποστηρίζουμε ότι η ποιοτική διάσταση δεν είναι προνόμιο μόνο των ιδιωτικών φορέων. Κι όπως τόνισα και στην αρχή αυτή η εμμονή του Δήμου Νεαπόλεως στον καθορισμό της ποιότητας των υπηρεσιών ως πρώτο στόχο κάθε παρέμβασης, που είναι η μόνη που μπορεί να επιφέρει πραγματική προστιθέμενη αξία, έχει ιδιαίτερα θετικά αποτελέσματα στη λειτουργία του γραφείου Ενημέρωσης Ανέργων και Επιχειρήσεων.
Θα άξιζε να γίνει μια ειδική ημερίδα κάποτε για τις εμπειρίες από τέτοια γραφεία. Αρκούμαι εδώ να υπενθυμίσω το ολοκληρωμένο σύστημα παροχής υπηρεσιών στους ανέργους με ενημέρωση για όλα τα προγράμματα επιδοτήσεως ανέργων, με συμβουλευτικές υπηρεσίες για επαγγελματικό προσανατολισμό και τεχνικές αναζήτησης εργασίας, με προώθηση της απασχόλησης ανέργων και σύνδεση επαγγελματικής κατάρτισης όλων των φορέων με τις ανάγκες των επιχειρήσεων. Αλλά και για τις επιχειρήσεις η παροχή υπηρεσιών είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική με ένα πλούσιο αποθεματικό δεδομένων που έχει δημιουργήσει το γραφείο.
Παράλληλα το δίκτυο ανάπτυξης απασχόλησης (ΔΙ. Α.Ν Α) με τη μορφή μη κερδοσκοπικής εταιρίας και μέλη έξι δήμους της Δυτικής θεσσαλονίκης, αποτελεί ένα ολοκληρωμένο σύστημα on line διασύνδεσης όλων των φορέων, προαγωγής εργαλείων ηλεκτρονικής επαφής, καταγραφής ανίχνευσης προσωπικού και παροχής πακέτου υπηρεσιών στις ΜΜΕ αλλά και στις μεγάλες επιχειρήσεις.
Ο Δήμος Νεαπόλεως όπως και οι λοιποί δήμοι της Δυτικής θεσσαλονίκης είχαν ταυτιστεί στο παρελθόν με την περιθωριοποίηση που έφερε στη συνέχεια και την απαξίωση σε όλους αυτούς που κατοικούσαν έξω από τις περιοχές αυτές. Με το νέο πνεύμα δημιουργίας που τους διέκρινε είμαι σίγουρος ότι σε λίγα χρόνια θα μιλούμε με θαυμασμό για τις περιοχές αυτές και πολλοί Θεσσαλονικείς θα θέλουν να συνδέσουν διάφορες δραστηριότητες με την ευρύτερη αυτή περιοχή. Γι’ αυτό νομίζω αξίζει ένα χειροκρότημα στους πρωτεργάτες του νεοτερικού αυτού κινήματος στην τοπική αυτοδιοίκηση.