Θεσσαλονίκη 15 Δεκεμβρίου 2002

1)      Επαναλαμβάνονται συχνά σε δημόσιους λόγους από συμπολίτες μας ότι η Θεσσαλονίκη είναι Μητροπολιτικό Κέντρο των Βαλκανίων. Το ερώτημα που τίθεται είναι αν διερωτήθηκαν ποτέ για το πώς βλέπουν οι τρίτοι αυτή τη θέση μας. Την αναγνωρίζουν ή την προσπερνούν; Αυτή η αυταρέσκεια οδηγεί σε ένα εγκλωβισμό που δεν επιτρέπει την πλήρη αυτογνωσία μας.

2)      Οι πολίτες της πόλης αισθάνονται ή έστω θέλουν να ανήκουν σε ένα  Μητροπολιτικό κέντρο και ότι συνεπώς σκέφτονται και δρουν όπως οι πολίτες αντίστοιχων κέντρων όπως οι πολίτες του Σάλτζμπουργκ κ.τ.λ; Η προεδρία της ΕΕ που αρχίζει την πρώτη Ιανουαρίου αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα πολιτικά συμβάντα στην ιστορία της πόλης και παράλληλα μια χρυσή ευκαιρία για την διαφήμιση της. Σε ποιο βαθμό η τοπική κοινωνία συνειδητοποίησε τις υποχρεώσεις που της αναλογούν από αυτό το μεγάλο γεγονός ώστε οι τρεις χιλιάδες και πλέον δημοσιογράφοι που θα έρθουν  αντί για πηγή διαφήμισης να μην μετατραπούν σε πηγή δυσφήμησης; 

3)      Συνήθως για ιστορικούς λόγους η όλη στρατηγική των συμπολιτών μας στρέφεται κατά του αθηνοκεντρικού κράτους. Αυτό ως ένα σημείο είναι κατανοητό, όμως η συγκέντρωση της προσοχής μας προς αυτή την κατεύθυνση αποπροσανατολίζει από το κεντρικό πρόβλημα που είναι οι δικές μας συμπεριφορές και αδυναμίες για τις οποίες γίνεται λίγο λόγος  προκειμένου να εντοπιστούν και να εξουδετερωθούν. Έτσι παρατηρείται ότι ως αποκλειστικός υπεύθυνος παραμένει η κεντρική εξουσία. Το είδαμε στις δημοτικές εκλογές που περισσότερο έμοιαζαν με βουλευτικές εκλογές παρά με δημοτικές. Που χωρούσε η τοπική διάσταση σε όλες τις συζητήσεις που έγιναν; Πως ήταν δυνατόν να είχαμε επιλογές προσώπων και προώθηση προγραμμάτων με βάση τις αναγκαιότητες της τοπικής κοινωνίας όταν το κύριο βάρος συγκεντρώνεται στις παραλήψεις της κεντρικής εξουσίας;

4)       Η όποια αντιπαράθεσή μας γίνεται με την κεντρική εξουσία έχει συνήθως ως κυρίαρχο στοιχείο την τοπικιστική διάσταση. Υποβαθμίζει το γεγονός ότι αυτό που θέλουμε να πετύχουμε εμείς είναι η δημιουργία ενός δεύτερου πόλου ανάπτυξης στην Ελλάδα που εξυπηρετεί το εθνικό συμφέρον, εξυπηρετεί το συμφέρον των λοιπών περιοχών της  Β. Ελλάδας. Αυτό σημαίνει στρατηγική για διαμόρφωση αντίστοιχων συμμαχιών. Δεν μπορεί η Θεσσαλονίκη να αναπτύξει αυτονομία στον πολιτισμό, τον τουρισμό στην οικονομία, στην ανάπτυξη συγκοινωνιακών δικτύων όπως το αεροδρόμιο,  παρά μόνο αν τα σχεδιάσει για να εξυπηρετεί και άλλες πόλεις. Έτσι θα νομιμοποιήσει τον πολιτικό της ρόλο.

5)      Ο βασικός μας προσανατολισμός στηρίζεται σε διεκδικήσεις απέναντι στο Αθηνοκεντρικό κράτος. Παρακάμπτουμε όμως το γεγονός ότι στο νέο ενιαίο ευρωπαϊκό χώρο βασικές προτάσεις , βασικοί προσανατολισμοί, τοποθέτηση πολιτικών, προγράμματα χρηματοδότησης προέρχονται ή υποστηρίζονται από την Ε.Ε. Οργανώθηκε μέχρι σήμερα η πόλη μας επαρκώς για να μεγιστοποιήσει την εκμετάλλευση αυτών των νέων δυνατοτήτων που προσφέρονται;

6)      Η μικρή μειοψηφία πολιτών που συμμετέχουν σε εκδηλώσεις σαν κι αυτές  έχει συνήθως σαν αφετηρία κάποια ανησυχία, κάποιο όραμα, εξωτερικεύει κάποιες ανησυχίες και κ.λ.π. Το ερώτημα που τίθεται είναι πως θα συνεγείρουμε τη μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών μας δείχνοντάς  τους πως το κοινό συμφέρον  είναι η συνειδητή και διαρκής συμμετοχή στην οποιαδήποτε προσπάθειά μας  για την απόκτηση από την πόλη μας της ποθητής αυτονομίας. Πρέπει να πεισθούν ότι δεν καλούνται να θυσιαστούν αλλά να προωθήσουν τα μείζονα συμφέροντά τους με πιο αποτελεσματικό τρόπο. Όλες οι σύγχρονες πολιτικές της Ε.Ε. με τα ανοίγματα στην κοινωνία των πολιτών στηρίζονται στη διαπίστωση ότι χωρίς την ενεργό και συνειδητοποιημένη συμμετοχή των πολιτών μέσα από τους επιμέρους φορείς δεν μπορεί να υπάρξει αντίβαρο στην κρατική εξουσία αλλά ούτε και στην οικονομική εξουσία με τον όλο και περισσότερο εναγκαλισμό  της δημόσιας εξουσίας. Βέβαια η κοινωνία των πολιτών και τα διάφορα σωματεία και ιδρύματα τα οποία την εκφράζουν κατά οργανωμένο τρόπο δεν είναι κάτι καινούργιο. Καινούργιο είναι ο νέος τρόπος δράσης, ο νέος ρόλος τους, ο νέος τρόπος οργάνωσής τους, ήδη αναφέρω κατά  προέκταση τον τρόπο οργάνωσης των κοινωνικών εταίρων που ιδρύουν ομοσπονδίες, συνομοσπονδίες, δίκτυα που επιτρέπουν ευρύτερες συνεργασίες, ολοκληρωμένες προτάσεις, μεγαλύτερη αντιπροσωπευτικότητα. Αυτή η αντίληψη απέχει πολύ από την αντίληψη  π.χ. διάφορων τοπικών πολιτιστικών φορέων που επικεντρώνουν την δραστηριότητά τους στο μεταξύ τους ανταγωνισμό  εγκαταλείποντας κάθε προσπάθεια για από κοινού δράσεις για τον υποτιθέμενο κοινό σκοπό τους. Αυτή  η πολιτική της ΕΕ εντάσσεται στην γενικότερη πολιτική της να αναγνωρίσει διάφορες σφαίρες διακυβέρνησης που διασταυρώνονται μεταξύ τους και δημιουργούν ένα πραγματικό δίκτυο με βάση τη σκέψη ότι απέναντι στην παγκοσμιοποίηση και τις μεγάλες επιλογές όλο και περισσότερο αναδεικνύεται η ανάγκη για μεγαλύτερη προσκόλληση  των πολιτών στις ρίζες του τόπου τους, στους θεσμούς που βρίσκονται πλησιέστερα στο λαό, με τους οποίους ο λαός μπορεί να ταυτιστεί πιο εύκολα. Υλοποιείται δε με την αρχή της επικουρικότητας που αποτελεί κυρίαρχη αξία του ευρωπαϊκού κεκτημένου. Αυτή δεν αφορά μόνο τις σχέσεις της ΕΕ και κρατών–μελών, αλλά και τις σχέσεις των κρατών-μελών κάθετα προς τα κάτω μέχρι την κοινωνία των πολιτών. Συνεπώς, για την  τοπική αυτοδιοίκηση και τις ΜΚΟ δημιουργείται ένα δικαίωμα συμμετοχής στο σχεδιασμό τοπικών προγραμμάτων απασχόλησης, προγραμμάτων περιφερειακής ανάπτυξης κοκ. Βρισκόμαστε μπροστά σε μια πολιτική που εκτός από την οριζόντια αποκέντρωση κατά περιφέρειες περιλαμβάνει και την κάθετη αποκέντρωση κατά ομάδες προβλημάτων και συμφερόντων. Αυτές τις δυνατότητες πρέπει να αξιοποιήσουμε προωθώντας έναν αυξημένο μεσολαβητικό ρόλο των τοπικών ΜΚΟ ανάμεσα στα κέντρα εξουσίας και επικοινωνίας.

7)      Για να πείσουμε για τον Μητροπολιτικό μας ρόλο που θα μας δώσει και την κατάλληλη δυναμική προς την κατεύθυνση αυτή θα πρέπει να υπερφαλαγγίσουμε σε κινητικότητα, σε νεωτερικότητα, σε καινοτομία, σε οργάνωση, σε αντίληψη ζωής  τους πολίτες των άλλων πόλεων εντός και εκτός Ελλάδας. Κάποια στοιχεία υπεροχής θα πρέπει να καλλιεργήσουμε, που θα μας επιτρέψει να αποκτήσουμε αυτοπεποίθηση στις δυνατότητες αυτονομίας μας και θα νομιμοποιήσει τον μητροπολιτικό μας ρόλο στην αντίληψη των πολιτών των άλλων πόλεων.

8)      Η πολυπόθητη αυτονομία μας δεν μπορεί να επιτευχθεί με τον κατακερματισμό των φορέων τοπικής αυτοδιοίκησης . Θα πρέπει λοιπόν την πρόταση για τη δημιουργία ενός μητροπολιτικού δήμου όχι βέβαια για να φτιάξουμε ένα νέο γραφειοκρατικό μηχανισμό αλλά έναν φορέα εποπτείας, συντονισμού, σχεδιασμού των στρατηγικών για την ευρύτερη περιοχή μας, καθορισμού προτεραιοτήτων , προώθησης νέων αντιλήψεων.

9)      Η αυτονομία θα αποκτηθεί με τον αυτόνομο ρόλο που μπορούν να διεκδικήσουν επιμέρους τομείς όπως είναι ο τύπος , μεγάλες οικονομικές μονάδες, τοπικοί πολιτιστικοί φορείς που ο καθένας στον τομέα του θα πρέπει να έχει στόχο την εθνική εμβέλεια. Και επειδή τα συμφέροντα δεν είναι μόνο τομεακά, αλλά και διατομεακά θα πρέπει να προβλέψουμε και να οργανώσουμε τρόπους συνεργασίας και επικοινωνίας σε τοπικό επίπεδο των επιμέρους φορέων με πρωτοβουλία των φορέων και όχι με κρατική πρωτοβουλία. Πολλές φορές διερωτώμαστε γιατί οι τοπικές εφημερίδες ή τοπικά ΜΜΕ δεν μπορούν να ανταγωνιστούν τα Αθηναϊκά ΜΜΕ.  Ανάμεσα στους λόγους που οφείλεται αυτό είναι στο ότι οι τοπικοί οικονομικοί παράγοντες προτιμούν τη διαφήμισή τους στα αθηναϊκά ΜΜΕ, ή ότι η τοπική αγορά έχει στραμμένο το μάτι της προς την Αθήνα. Το ίδιο ισχύει και για τις κρατικές διαφημίσεις. Αν πολλαπλασιάσουμε αυτά τα παραδείγματα θα δούμε ότι θα ήταν χρήσιμο να υπάρξει μια κοινή αντιμετώπιση του θέματος ανάμεσα στο ΣΒΕΕ, την τοπική ένωση εμπόρων, των ΜΜΕ και άλλων φορέων.

10)  Τέλος θα ήθελα να κλείσω  με την σχετική αδρανοποίηση των τεράστιων δυνατοτήτων που προσφέρει το μεγαλύτερο κέντρο παραγωγής γνώσης, έρευνας και πολιτισμού που είναι το πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και στη συνέχεια βέβαια το νεώτερο πανεπιστήμιο της Μακεδονίας. Η πολιτική ενσωμάτωσης των δραστηριοτήτων του στον ιστό της πόλης είναι θα έλεγα ασυντόνιστη και έξω να θέλετε από μια ολοκληρωμένη αντίληψη για τις πολλαπλές δυνατότητες που μπορεί να προσφέρει στην τοπική κοινωνία. Θα θέσω  ένα συγκεκριμένο ερώτημα  και ο καθένας μπορεί να θέσει αντίστοιχα ερωτήματα σε άλλες  περιπτώσεις. Θα ήταν το ίδιο πρωταγωνιστικές οι τοπικές εφημερίδες με τις αθηναϊκές αν αξιοποιούσαν το πραγματικό κεφάλαιο των δυο πανεπιστημίων;