Άρθρο του ευρωβουλευτή του ΠΑ.ΣΟ.Κ. και αντιπροέδρου της Επιτροπής Νομικών Θεμάτων και Εσωτερικής Αγοράς του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, καθηγητή Ιωάννη Κουκιάδη στην εφημερίδα "Θεσσαλονίκη" και τον δημοσιογράφο κ. Σπυριδωνίδη, με τίτλο: "Οι Ευρωπαίοι πολίτες και το Σύνταγμα της Ευρώπης".

Θεσσαλονίκη, 27.06.2003

Για πρώτη φορά στην συνταγματική και πολιτική ιστορία αριθμός πλειόνων κρατών θα δεσμεύονται από κοινό Σύνταγμα. Τα συντάγματα μέχρι σήμερα ήταν υπόθεση ενός συγκεκριμένου λαού και ενός δεδομένου κράτους. Τώρα, τα κράτη χωρίς να χάνουν πλήρως την κυριαρχία τους δέχονται να την περιορίσουν. Αυτό είναι το άμεσο αποτέλεσμα. Περιέχει και μια προοπτική, την πλήρη πολιτική ένωση, που είναι η προσδοκία για το μέλλον.

Στο κρίσιμο ερώτημα, γιατί να συγκινηθεί ο κάθε πολίτης από αυτή την εξέλιξη, χωρούν πολλές απαντήσεις. Και πρώτα από όλα η πορεία για την πολιτική ένωση της Ευρώπης σημαίνει οριστικό κλείσιμο της σελίδας των πολέμων στην ήπειρό μας, για τους οποίους η Ευρώπη πλήρωσε υψηλό φόρο αίματος. Σημαίνει ακόμη κοινή πορεία πλουσίων και φτωχών χωρών, μικρών και μεγάλων κρατών για την ανάπτυξη. Πλήρη αναγνώριση της αρχής ότι ούτε τα μεγάλα κράτη μπορούν να διασφαλίσουν την πρόοδό τους χωρίς τα μικρά κράτη, ούτε τα μικρά μπορούν να πορευθούν χωρίς τα μεγάλα. Ο Έλληνας, ο Πολωνός, ο Γερμανός αρχίζουν να συνδέονται με μια μόνιμη ρήτρα αλληλεγγύης.

Αλλά και στο άμεσο μέλλον πολλά θα αλλάξουν στην ατομική μας και εθνική κρατική ζωή, πολλά περισσότερα από όσα μπορεί να αλλάξουν τα εσωτερικά νομοθετήματα για τα οποία δίνουμε καθημερινώς πολιτικές μάχες.

Η νέα για παράδειγμα κατανομή αρμοδιοτήτων μεταξύ Ευρώπης και των εθνικών κρατών σημαίνει ότι στα θέματα εσωτερικής αγοράς, ελευθερίας και ασφάλειας, γεωργίας και αλιείας, μεταφορών και διευρωπαϊκών δικτύων, κοινωνικής πολιτικής, οικονομικής και εδαφικής συνοχής, περιβάλλοντος, προστασίας καταναλωτών, δημόσιας υγείας, οι βασικές επιλογές και κύριοι προσανατολισμοί θα αποφασίζονται από την κοινοτική Ευρώπη. Όλο το πολιτικό παιχνίδι σταδιακά θα αλλάξει αποδέκτη, θα στηρίζεται σε νέου τύπου πολιτικές συμμαχίες και νέου τύπου διεκδικήσεις θα αναφανούν. Είναι ή δεν είναι αυτό πράγματι κοσμογονική αλλαγή; Είναι επόμενο να διατυπώνονται μεγάλες επιφυλάξεις για την πρακτική σημασία του Συντάγματος της Ευρώπης. Άλλο αυτό και άλλο αμφισβήτηση του νέου σκηνικού που παράγεται.

Διατυπώνεται ακόμα το ερώτημα γιατί ο δημοκρατικός πολίτης να υποστηρίξει το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα, όταν δεν είναι ξεκάθαρο σε αυτό πού στηρίζεται η ευρωπαϊκή κυριαρχία, με ποιες δημοκρατικές διαδικασίες οργανώνεται η πολιτική εξουσία στην Ευρώπη; Το ότι οι κριτικές πρέπει να συνεχιστούν για να συνεχιστεί η πορεία μας για περισσότερη Ευρώπη με μεγαλύτερη δημοκρατική διαφάνεια είναι αναγκαίο. Το να αμφισβητεί όμως κάποιος την ιστορικότητα της στιγμής αλλά και τις αδιαμφισβήτητες δημοκρατικές βάσεις του εκκολαπτόμενου Συντάγματος, αποδυναμώνει το τεράστιο έργο που πραγματοποιήθηκε από τη Συντακτική και απομειώνει το μεγάλο άλμα που κάνανε οι εθνικές εξουσίες αποδεχόμενοι την ύπαρξη μιας υπερεθνικής κοινοτικής εξουσίας.

Πολλοί άκριτα μειώνουν το ρόλο της Συντακτικής Συνέλευσης, προβάλλοντας ότι το τελικό κείμενο θα εγκριθεί από τους αρχηγούς κρατών με τη διακυβερνητική μέθοδο. Ξεπερνούν το γεγονός ότι έχουν και αυτοί δημοκρατική νομιμοποίηση και ότι η μεγάλη επιτυχία της Συντακτικής, που συντίθεται από άμεσα εκπροσώπους των Ευρωπαίων πολιτών, είναι ότι το σχέδιο που κατήρτισε θα γίνει στα κύρια σημεία δεκτό ως έχει. Αυτό συμβαίνει για πρώτη φορά και είναι νίκη των λαών της Ευρώπης.

Γίνεται ακόμα λόγος για αναπαραγωγή του δημοκρατικού ελλείμματος στην ΕΕ, υποβαθμίζοντας μια από τις σημαντικές κατακτήσεις του προτεινόμενου Συντάγματος που είναι ο διπλασιασμός και πλέον των περιπτώσεων, όπου το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συναποφασίζει με το Συμβούλιο των Υπουργών και όπου για πρώτη φορά το Συμβούλιο των Υπουργών ως νομοθετικό σώμα θα αποφασίζει δημόσια. Υποβαθμίζεται ακόμα η μεγάλη καινοτομία της εκλογής του Προέδρου της Επιτροπής από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο που σημαίνει δημοκρατική νομιμοποίηση από τους λαούς της Ευρώπης. Από αυτές και μόνο τις δυο μεταρρυθμίσεις οι ευρωπαϊκές εκλογές θα αποκτήσουν αυτόνομο δικό τους ευρωπαϊκό νόημα και δεν θα είναι απλώς τεστ δημοσκοπήσεως της επιτυχίας των εθνικών κυβερνήσεων.

Εξάλλου, η απόκτηση δεσμευτικής ισχύος της Χάρτας των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων μπορεί για μερικούς να περνάει στα ψιλά γράμματα, αλλά αν σκεφθεί κανείς τους πολυετείς αγώνες που έδωσαν οι εκπρόσωποι των ευρωπαϊκών λαών για τη Χάρτα, ότι η Χάρτα αποτελεί την απάντηση των λαών της Ευρώπης απέναντι στην αναδυόμενη εξουσία της γραφειοκρατίας των Βρυξελλών, ότι παράλληλα προβλέπεται η πλήρης προσχώρηση της ΕΕ στη σύμβαση για τα ατομικά δικαιώματα, δεν αντέχει η αμφισβήτηση της μεγάλης αυτής δημοκρατικής κατάκτησης.

Αλλά και ως προς την κοινωνική Ευρώπη και μόνο το γεγονός ότι για πρώτη φορά περνάει ο στόχος της πλήρους απασχόλησης, με την συνδρομή και του συναδέλφου Γιώργου Γ. Κατηφόρη, ότι παράλληλα με την αγορά του ανταγωνισμού αναγνωρίζεται η κοινωνική οικονομία της αγοράς, για να περιοριστώ σε μόνο δυο καινοτομίες, μας επιτρέπει να ελπίζουμε ότι το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο θα εξακολουθήσει και στο μέλλον να αποτελεί βάση του παραγωγικού μας συστήματος. Βέβαια, θα μπορούσαν να περάσουν και άλλες ρυθμίσεις. Προσωπικά δε εγώ είχα προτείνει σε ένα συνέδριο 10 θέσεις για μια νέα κοινωνική Ευρώπη. Αλλά ένα σχέδιο Συντάγματος που συναποφασίζεται από 25 χώρες με τις πλέον ετερόκλητες πολιτικές ιδεολογίες, με εντελώς διαφορετικές παραδόσεις και με διαφορετική ιεράρχηση προτεραιοτήτων θα ήταν αφελές να νομίζαμε ότι ένας δεδομένος φορέας ή πολιτικός σχηματισμός ή ένα δεδομένο κράτος θα μπορούσε να περάσει ατόφιες τις γραμμές του.

Το γεγονός ότι μέσα σε αυτό το ετερόκλητο τοπίο οι συμβιβασμοί που επετεύχθησαν είναι συμβιβασμοί προς τα άνω, ότι υπάρχει σημαντική πρόοδος σε σχέση με τις υφιστάμενες συνθήκες πολλαπλασιάζει το μέγεθος της επιτυχίας του προτεινόμενου Συντάγματος. Η έλλειψη ικανοποίησης για τα όσα σημεία δημοκρατικού ή κοινωνικού ελλείμματος διαπιστώνονται δημιουργεί πεδίο λαμπρό για τους μελλοντικούς πολιτικούς αγώνες σε καμία περίπτωση όμως δεν μπορεί να θέσει υπό αμφισβήτηση το νέο κεκτημένο που δημιουργείται για την ΕΕ.