Ομιλία του Ευρωβουλευτή κ. Ιωάννη Κουκιάδη στην Ημερίδα με θέμα "Οι Ολυμπιακοί Αγώνες στην Ελλάδα ως πολιτικό γεγονός"

Θεσσαλονίκη 7/5/2004

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες είναι πρωτίστως βέβαια αθλητικό γεγονός, που σύμφωνα με το ολυμπιακό ρητό περιέχει 3 μηνύματα (ταχύτερα, ψηλότερα, δυνατότερα-citius, altius, fortius) συνδεδεμένα με συγκεκριμένες αξίες , όπως οι αξίες της ισότητας, της τιμιότητας, του ανταγωνισμού, η καθεμία από τις οποίες έχει και πολιτικό περιεχόμενο.

Αυτό αναφέρεται όχι μόνο στις σχέσεις πολιτών, αλλά και στις σχέσεις κρατών, δεδομένου ότι οι ΟΑ δεν υπήρξαν ποτέ εθνικοί αγώνες, αλλά διεθνείς. Στην πρώτη φάση, βέβαια, μετείχαν μόνο Έλληνες, που σταδιακά όμως επεκτάθηκαν σε όλον τον τότε γνωστό ελληνισμό, μέχρι την Ασία και τη Βόρεια Αφρική. Στη συνέχεια η διεθνοποίηση έγινε με τη συμμετοχή των Ρωμαίων, για να επεκταθούν σήμερα στο σύνολο σχεδόν των κρατών δίνοντας μια άλλη διάσταση στην παγκοσμιοποίηση. Αυτά τα στοιχεία αποτελούν και το πρώτο στίγμα της πολιτικής σημασίας των Ο.Α.

Από τη στιγμή που για να συμμετάσχει κάποιος στους αγώνες αυτούς απαιτούνταν πέρα από την προϋπόθεση να μην έχουν διαπράξει τα συμμετέχοντα πρόσωπα σοβαρές αξιόποινες πράξεις, τα κράτη να αναστέλλουν την εμπόλεμη κατάσταση οι Ο.Α. αναπόφευκτα συνδέθηκαν με το οικουμενικό κήρυγμα της ειρήνης. Βέβαια, το βραχύ χρονικό διάστημα της προβλεπόμενης ειρήνευσης δεν επέτρεψε να συνδεθεί ο ολυμπισμός βαθύτερα με το σύγχρονο κίνημα ειρήνης. Θα μπορούσε όμως το τελευταίο να το αξιοποιήσει αποτελεσματικότερα. Να το καταστήσει εργαλείο στις επιδιώξεις του.

Η πρόταση εκεχειρίας που προωθήθηκε από τον πρώην ΥΠΕΞ κ. Παπανδρέου και υιοθετήθηκε ομόφωνα σχεδόν από τα ΗΕ αποτελεί μια σημαντική πολιτική πράξη που με τα σημερινά δεδομένα έχει ιδιαίτερη βαρύτητα. Από τη στιγμή που γίνεται λόγος πλέον και για άτυπο πόλεμο, που περιλαμβάνει τις νέες μορφές τρομοκρατίας, η εκεχειρία θα μπορούσε να επεκταθεί και σε αυτές τις νέες μορφές πολέμου. Με αυτόν τον τρόπο θα δημιουργούνταν μια πρώτη δίαυλος επικοινωνίας των απανταχού φονταμενταλιστών και θα απομειωνόταν ο αστυνομικοστρατιωτικός εναγκαλισμός των ΟΑ που δεν συμφέρει κανέναν από τους λαούς, αλλά βολεύει μόνο τους στρατοκράτες.

Αν σε αυτά αποδεχθούμε, τη σωστή διατύπωση ότι οι ΟΑ με βάση τα στοιχεία που περιέχουν, όπως το ευ αγωνίζεσθαι, η καλλιέργεια των δυνατοτήτων που κρύβει μέσα του ο άνθρωπος, και το οικουμενικό τους μήνυμα είναι ένα μεγάλο πολιτιστικό γεγονός, τότε αναπόφευκτα δίνουμε στους αγώνες αυτούς και μια άλλη πολιτική διάσταση. Αυτό δίνει νέα πολιτική διάσταση στους αγώνες αυτούς. Αυτή διαφαίνεται ξεκάθαρα από την προώθηση της πολιτιστικής Ολυμπιάδας, άξονας της οποίας είναι ο πολιτισμός των πολιτισμών. Ο εξ' ορισμού διεθνισμός των ΟΑ οδηγεί στην αποδοχή της πολιτισμικής πολυμορφίας, της ισοτιμίας των πολιτισμών, στοιχεία που από μόνα τους αποτελούν προϋπόθεση ειρήνης και κοινωνικής συνοχής όπως σωστά αναφέρει ο Ευάγγελος Βενιζέλος. Συνεπώς, το μήνυμα των Ο.Α εντάσσεται στην πολιτική κατά του ρατσισμού και της ξενοφοβίας και μπορεί να αξιοποιηθεί ως βασικό εργαλείο για την προώθηση των πολυπολιτισμικών κοινωνιών.

Αυτή η διάσταση αποκτά ιδιαίτερη σημασία σήμερα, όπου ορισμένοι προωθούν ή διακηρύσσουν την αναπόφευκτη σύγκρουση πολιτισμών. Μπορούν λοιπόν οι ΟΑ που εντάσσουν στο ευ αγωνίζεσθαι ανθρώπους χωρίς διάκριση χρώματος, φυλής, θρησκείας να αποτελέσουν με την αναγκαία προέκταση στην πολιτισμική συνεργασία των κρατών, ένα σημαντικό αντίβαρο σ' αυτούς που απεργάζονται τη σύγκρουση των πολιτισμών. Αυτό, όμως, απαιτεί δουλειά σε διαρκή βάση.

Όσο κανένας εμβαθύνει στην ολυμπιακή ιδέα, τόσο παρατηρεί και άλλες άγνωστες πτυχές που αποκαλύπτουν το πολιτικό περιεχόμενο των Ο.Α.
Η αναβίωση των σύγχρονων ΟΑ δεν έγινε από πρωταθλητές του αθλητισμού, αλλά από έναν εκπαιδευτικό τον βαρόνο Pierre de Coubertin. Αυτός, εντυπωσιασμένος από την αγγλική φιλελεύθερη εκπαίδευση μελέτησε το αγγλικό εκπαιδευτικό σύστημα και συνέδεσε την αναβίωση των ΟΑ με την αναμόρφωση της παιδείας. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι κύριοι αθλητικοί παράγοντες στο διεθνές αθλητικό συνέδριο, την πρώτη φορά δεν έδειξαν ενδιαφέρον, τη δεύτερη φορά ο Coubertin., μόλις κατόρθωσε να αποσπάσει "μια άψυχη απόφαση".

Ένα άλλο καίριο ερώτημα που τίθεται είναι αν οι ΟΑ με την έξαρση που δίνουν τελικά στην ανταγωνιστικότητα είναι συνυφασμένοι με την αγορά και το καπιταλιστικό σύστημα ή εναρμονίζονται και με το σοσιαλιστικό ιδεώδες. Το ότι οι αρχές του ανθρωπισμού που περιέχει ο ολυμπισμός αναμορφωμένες από τις σοσιαλιστικές θεωρίες μπορούν να ενταχθούν στα ιδεώδη των σοσιαλιστικών κοινωνιών δεν αμφισβητείται, αλλά σε μια τέτοια λογική θα πρέπει να θεωρηθεί ως απόλυτο δεδομένο ο ερασιτεχνισμός και όχι ο επαγγελματισμός.

Έτσι, θα μου επιτρέψετε να κλείσω αυτή τη σύντομη παρέμβαση με το μεγάλο θέμα της εμπορευματοποίησης των ΟΑ που κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει την τεράστια πολιτική σημασία που έχει κατά προέκταση. Είναι ένα από τα πλέον ακανθώδη θέματα. Είναι, νομίζω, ανακριβές να λέγεται ότι οι ΟΑ στην Αρχαία Ελλάδα ήταν αποσυνδεδεμένοι από οικονομικές προσεγγίσεις συνδεδεμένες με πολιτικές σκοπιμότητες. Αναφέρεται ότι οι πλούσιοι άρχοντες, ανάμεσα στους οποίους και ο Αλκιβιάδης, παρέθεταν σε εκατοντάδες προσκεκλημένους γεύματα με προστιθέμενη πολιτική αξία και με μεγάλα κέρδη στους εμπόρους. Ακόμη αναφέρεται ότι οι έμποροι απεκόμιζαν κέρδη από τα δώρα που έδιναν οι επισκέπτες στους ναούς. Ενώ, οι ολυμπιονίκες που επέστρεφαν στην πόλη τους, εκτός από το γκρέμισμα μέρους των τειχών κατά την υποδοχή τους ελάμβαναν εκατοντάδες δώρα από τους άρχοντες. Κατά τη ρωμαϊκή εποχή ήδη είχαμε πλουσιοπάροχες παροχές των ολυμπιονικών από τους άρχοντες προφανώς για πολιτικούς λόγους.

Ο Κουμπερτέν μας δείχνει μια άλλη πραγματικότητα. Προκειμένου να καλύψει τα έξοδα της ΔΟΕ απευθύνθηκε, το 1902, στην εταιρία που κατασκεύαζε το λικέρ "μπενεντικτίν" να πληρώσει ολοσέλιδη καταχώρηση για το προϊόν της σε τεύχος της Ολυμπιακής Επιθεώρησης. 25 χρόνια αργότερα κατά την τελετή εγκαινίασης του μνημείου της αναβίωσης στην Αρχαία Ολυμπία, απευθυνόμενος στην παγκόσμια νεολαία υποχρεώθηκε να τονίσει: "Δεν αγωνιστήκαμε, οι φίλοι μου και εγώ, για να σας ξαναδώσουμε τους ΟΑ ……. για να γίνουν έρμαιο εμπορικών ή εκλογικών συμφερόντων".

Σήμερα, σε μια εποχή κυριαρχίας της αγοράς η απάντηση στο ερώτημα: "που μπορεί να τεθεί η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην αναπόφευκτή σύνδεση των ΟΑ με τα οικονομικά συμφέροντα και στη διατήρηση του πυρήνα των αξιών του ολυμπισμού" είναι ακόμη πιο δύσκολο να δοθεί. Σε κάθε περίπτωση η απάντηση δεν μπορεί να είναι παρά πολιτική. Το ίδιο ισχύει και για τη συμβατότητα του ολυμπισμού με τον επαγγελματισμό. Σε μια εποχή γενικής επαγγελματοποίησης δεν νομίζω ότι η πολιτική μπορεί να δώσει αποτελεσματικά τη μάχη για την αποεπαγγελματοποίηση μόνο στο πεδίο αυτό. Μπορεί όμως ανάλογα με τις ιδεολογικές προσεγγίσεις να προσδώσει στον επαγγελματισμό αυτό περιεχόμενο που περιορίζει τον ακραίο ατομισμό και επιτρέπει την εξυπηρέτηση ορισμένων συλλογικών αξιών.

Θα μπορούσε κανείς να αναφέρει και άλλες πτυχές που δείχνουν την πολιτικοοικονομική διάσταση των αγώνων. Είναι χαρακτηριστικό ότι σ' όλο το 19ο αιώνα από την εποχή του Όθωνα που καταγράφθηκε η πρώτη προσπάθεια αναβίωσης των Ο.Α και σε συνέχεια με τον Κωλέττη, τον Ζάππα οι οποίοι αγωνίστηκαν για την αναβίωση των αγώνων, όλες αυτές οι προσπάθειες συνδέθηκαν με την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας και την πολιτική του μεγαλοϊδεατισμού καθώς και με το κίνημα του Φιλελληνισμού.