Κεντρικά σημεία της εισήγησης του Ευρωβουλευτή του ΠΑΣΟΚ, καθηγητή Ιωάννη Δ Κουκιάδη στο πλαίσιο του  ενημερωτικού κύκλου διαλέξεων  που διοργανώνει το ΕΚΕΠ πάνω σε ζητήματα  της  ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Θέμα εισήγησης: «Η κοινωνική πολιτική της ΕΕ και τα δικαιώματα των πολιτών».

Θεσσαλονίκη 9.02.2001

Υπάρχει κοινωνική Ευρώπη; Τι είναι το Ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο;

Σήμερα γνωρίζουμε ορισμένες σταθερές.

1.Ρυθμιστικοί παράγοντες της αγοράς εργασίας.

2.Αναγνωριζεται η ύπαρξη ορισμένων δημοσίων αγαθών που διασφαλίζονται απο υπηρεσίες γενικού συμφέροντος (παιδεία, υγεία, πολιτισμός)

3.Κρατικά συστήματα ασφάλισης καί γενικά κοινωνικής προστασίας,  που μεταφράζονται σε αυξημένες κοινωνικές δαπάνες, σε αναγνώριση συλλογικής ευθύνης, σε αλληλεγγύη με την έννοια αλληλεξάρτησης δικαιωμάτων και υποχρεώσεων ανάμεσα σε ισχυρότερους καί ασθενέστερους, ανάμεσα στις  γενεές  καί για την ΕΕ ανάμεσα στους λαούς της με τη γνωστή μεταφορά πόρων

4.Νομιμοποίηση του διαλόγου ως έκφραση αναπτυγμένης κοινωνικής δημοκρατίας .

Το κοινωνικό αυτό μοντέλο αμφισβητήθηκε έντονα από τον φιλελευθερισμό. Κατηγορήθηκε ως αντι -αναπτυξιακό , ως αναποτελεσματικό -συγκεκριμένα πήρε τη μορφή του πίθου των Δαναίδων που αναπαράγει το κοινωνικό πρόβλημα με όλο αυξανόμενες κοινωνικές δαπάνες. Επιπλέον κατηγορήθηκε ως αναποτελεσματικό λόγω της κακής παροχής υπηρεσιών και της γραφειοκρατίας του.

Ανάμεσα στις τρεις επιλογές της κατάργησης, υπεράσπισης και της  μεταρρύθμισης τα κράτη της ΕΕ καί η ΕΕ επέλεξαν την τελευταία που σημαίνει μεταρρύθμιση όχι των αρχών του αλλά του τρόπου εφαρμογής του και του τρόπου προσαρμογής του στα δεδομένα της μεταβιομηχανικής κοινωνίας.

Αυτό σημαίνει ότι διατηρούμε την προτεραιότητα της πολιτικής διαχείρισης και δεν εγκαταλείπουμε τα πάντα στην οικονομική εξουσία.

Αυτή η πολιτική διαχείριση δεν μπορεί πλέον να αγνοεί τους νέους όρους, της άυλης μεταβιομηχανικής οικονομίας, της γενίκευσης των υπηρεσιών στη βιομηχανία, της παρείσφρυσης στην γεωργική παραγωγή των υπηρεσιών, της αναπόφευκτης ανάπτυξης των αυταπασχολουμένων, της μετατροπής της  εκμετάλλευσης  από το κεφάλαιο της εξάρτησης  σε εκμετάλλευση της υπευθυνότητας με ότι αυτό σημαίνει για την νέα οργάνωση των εργασιακών σχέσεων της επιχείρισης.

Επιπλέον  δεν μπορεί να συνεχίσει πάντοτε το μοντέλο της άμεσης διαχείρισης (εξού οι ιδιωτικοποιήσεις) αλλά να ενισχύσει τον έλεγχο στην ανάπτυξη καί δεν μπορεί να μην εξορθολογίσει  κόστος και προστιθέμενη αξία των δημοσίων υπηρεσιών.

                                        Β Ενότητα

Η νέα κοινωνική Ευρώπη συμπυκνώνεται με βάση την απόφαση της Λισσαβόνας που επαναβεβαιώθηκε στη Νίκαια ως εξής:

-να καταστεί η Ευρώπη η πιο δυναμική οικονομία , ικανή και βιώσιμη ανάπτυξη συνοδευομένη από ποιοτική και ποσοτική βελτίωση της απασχόλησης και με μια μεγαλύτερη κοινωνική συνοχή.

-Η μετάβαση στην οικονομία της γνώσης να γίνει με βάση την παράδοση του κοινωνικού κράτους.

-Ενίσχυση της κοινωνικής πολιτικής ως στοιχείο της παραγωγικότητας

-Παρακολούθηση αποτελεσματικότητας μέτρων με μια σειρά από δείκτες που αξιολογούν και τα οικονομικά μεγέθη.

-Κορυφαίο μέσο για την πραγμάτωση του νέου κοινωνικού κράτους είναι η κοινωνική ατζέντα που κωδικοποιεί  τις μέχρι σήμερα επιμέρους δράσεις  της ΕΕ  των τελευταίων τριών ετών στον κοινωνικό τομέα  και που θα αποτελεί τον χάρτη ανάπτυξης της κοινωνικής πολιτικής από τα επιμέρους κράτη-μέλη.

-Αυτή η ατζέντα πρέπει να μελετηθεί, αναλυθεί από όλους τους φορείς προκειμένου  να υπάρξει μια αποτελεσματική και γενικώς αποδεκτή κοινωνική πολιτική και στη χώρα μας.

-Ποια είναι η πεμπτουσία της;

Με βάση ορισμένες κοινές προκλήσεις προτείνει πολλαπλούς τρόπους εφαρμογής με συγκεκριμένους στόχους.

-Πρώτη πρόκληση: η πλήρης απασχόληση που ορίζεται ως ποσοστό ενεργού πληθυσμού στο 70% αντί για το 60% όπως είναι σήμερα καί για τις γυναίκες το 60% αντί για το 50% όπως είναι σήμερα.

-Με μέση ανάπτυξη 3%  και με μείωση περιφερειακών ανισοτήτων.

-Βασικό εργαλείο οι κατευθυντήριες οδηγίες με έμφαση στη δια βίου εκπαίδευση , την ανάπτυξη του επιχειρείν,

-Δεύτερη πρόκληση: Αξιοποίηση της τεχνολογικής προόδου  με στόχο να ξεπεράσουμε τις ΗΠΑ μέχρι το 2010.

-Τρίτη πρόκληση: ανάπτυξη κινητικότητας που σημαίνει κινητοποίηση ενεργού πληθυσμού, διευκόλυνση κινητικότητας νέων και ειδικά των δικαιούχων. Αυτή συνδέεται με αναγνώριση πτυχίων, δεξιοτήτων, επαγγελματικών ικανοτήτων, απελευθέρωση επαγγελμάτων στον ενιαίο οικονομικό χώρο με κινητικότητα από εκπαιδευτική μονάδα σε εκπαιδευτική μονάδα, με κατάργηση εμποδίων που συνδέονται με τα ασφαλιστικά δικαιώματα.

-Τέταρτη πρόκληση:Αξιοποίηση οικονομικής ολοκλήρωσης με αναδιάρθρωση των επιχειρήσεων καί διευκόλυνση εσωτερικής αναδιοργάνωσης των εργασιακών σχέσεων .

-Πέμπτη πρόκληση: Απάντηση στη δημογραφική γήρανση που συνδέεται με τη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος για το οποίο θα μιλήσουμε χωριστά

-Έκτη Πρόκληση :Ενίσχυση κοινωνικής συνοχής με μια σειρά από μέτρα κατά του αποκλεισμού, κατά των διακρίσεων, κατά της ανισότητας φύλων. Όλα αυτά θεωρούνται αξίες του ευρωπαϊκού κοινωνικού τομέα.

-Έβδομη πρόκληση: Η κοινωνική διάσταση της παγκοσμιοποίησης με ανάληψη πρωτοβουλιών από την ΕΕ στις διαπραγματεύσεις του ΠΟΕ προκειμένου να πετύχουμε σταδιακά μια παγκόσμια διακυβέρνηση που δεν θα περιορίζεται στη θέσπιση μόνο κανόνων ελευθερίας του εμπορίου αλλά και στη διαχείριση των κοινωνικών επιπτώσεων και γενικότερα στη διασφάλιση θεμελιωδών δικαιωμάτων, προστασία της υγείας από τις νέες τεχνολογίες, προστασία περιβάλλοντος.

Για να απαντήσει η ΕΕ στις προκλήσεις αυτές βάζει ως προϋπόθεση τον εκσυγχρονισμό αλλά και την εμβάθυνση του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου με γενικό στόχο την αναβάθμιση της ποιότητας στους επιμέρους τομείς της εργασίας,   εκπαίδευσης, υγείας, κοινωνικής προστασίας. Η ποιότητα αποτελεί πλέον συστατικό στοιχείο της ανταγωνιστικότητας και της πλήρους απασχόλησης.

Στη λογική  αυτού του μοντέλου παύει η ευελιξία να αποτελεί αποκλειστικό στόχο και αναζητείται μια νέα ισορροπία ευελιξίας και προστασίας που σημαίνει ευελιξία για τις επιχειρήσεις και ασφάλεια για τον εργαζόμενο. Προβλέπεται η ίδρυση ενός ευρωπαϊκού παρατηρίου εκσυγχρονισμού που με τους προτεινόμενους δείκτες θα παρακολουθείται η διαφύλαξη αυτής της ισορροπίας. Το τέλος του 2002 θα γίνει ένας πρώτος απολογισμός για την επιτυχία του εγχειρήματος. Στον εκσυγχρονισμό περιλαμβάνεται βέβαια και η βιωσιμότητα των ασφαλιστικών συστημάτων. Μέχρι και το 2003 προβλέπεται να έχει ολοκληρωθεί και η ανάπτυξη του προγράμματος για τις φροντίδες μακράς διάρκειας.

Τρόποι εφαρμογής: ανοιχτή μέθοδος συντονισμού που συνιστά νέου τύπου προγραμματισμό αντί του κεντρικού προγραμματισμού που απέτυχε. Ένα πρόγραμμα νομοθετικών μέτρων που αφορούν την πληροφόρηση των εργαζομένων, την προστασία υγιεινής και ασφάλειας στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, την μεταρρύθμιση των οδηγιών για τη μεταβίβαση επιχειρήσεων και τις ομαδικές απολύσεις. Επίσης τον κοινωνικό διάλογο ως βασικό εργαλείο αναδιοργάνωσης των εργασιακών σχέσεων  τον αναπροσανατολισμό των διαρθρωτικών ταμείων και των προγραμμάτων στήριξης μέτρων και πρωτοβουλιών που θα έχουν στόχο την αντιμετώπιση των παραπάνω προκλήσεων. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι θα ωφελούνται τα κράτη που θα συμμορφώνονται με τις κατευθυντήριες οδηγίες της ανοιχτής μεθόδου συντονισμού. Ειδικές πρόσθετες επιχορηγήσεις σε εκπαιδευτικά ιδρύματα και ΜΚΟ που θα καταρτίζουν προγράμματα παρακολούθησης των βέλτιστων πρακτικών στις άλλες χώρες και βελτίωσης αυτών των πρακτικών. Τέλος ανάπτυξη ποιοτικών δεικτών που ήδη μια εμπειρία έχουμε από τη δημοσίευση προσφάτως του πρώτου καταλόγου δεικτών.

Αυτός ο κατάλογος  ξεκίνησε με το να αναφέρει τη θέση κάθε χώρας στην οικονομική ανάπτυξη, στη σχέση ενεργειακής κατανάλωσης, στο βαθμό παραγωγικότητας, στον πληθωρισμό, στις αυξήσεις για το κόστος εργασίας, στο έλλειμμα του δημοσίου τομέα, στο δημόσιο χρέος , στην αύξηση της απασχόλησης, στον βαθμό απασχόλησης των ηλικιωμένων, στην ανεργία,, στην πρόσβαση στο Ιντερνετ, στις επιχειρηματικές επενδύσεις, στο κόστος των τηλεπικοινωνιών , στην καταπολέμηση της φτώχειας.

                                           Γ       ΕΝΟΤΗΤΑ

Όταν γίνεται λόγος για το ασφαλιστικό καί συνταξιοδοτικό   το ενδιαφέρον συνήθως συγκεντρώνεται στη μείωση των δαπανών καί της κοινωνικής προστασίας,

Η ΕΕ έχει ξεκαθαρίσει οτι θα πρέπει να διατηρήσουμε η φυσιογνωμία τω κρατικών συστημάτων ασφάλισης αλλά για να γίνει αυτό θα πρέπει να καταστούν καί βιώσιμα.

Λέξη -κλειδί αποτελεί η βιωσιμότητα  καί βέβαια πως φτάνουμε σ' αυτή:

Προτού αναφερθούμε στις θέσεις της Ευρωπαϊκής πολιτικής για το θέμα αυτό πρέπει να διευκρινήσουμε οτι στη αντίληψη της ΕΕ το ευρωπαϊκό ασφαλιστικό μοντέλο στηρίζεται σε τρεις πυλώνες: στα κρατικά συστήματα ασφάλισης, στα επαγγελματικά και στην ατομική ιδιωτική ασφάλιση.

Με διάφορες παραλλαγές, με διάφορες αναλογίες κάθε χώρα θα κάνει τις δικές της προσαρμογές.

Βιωσιμότητα.

Η βιωσιμότητα στην αντίληψη της πολιτικής αυτής σημαίνει ικανότητα των συστημάτων αυτών να ανταποκρίνονται σε κοινωνικούς στόχους, σε διαρκή βάση  με παράλληλη διατήρηση σημαντικών πολιτικών στόχων όπως η υγιή δημόσια οικονομία και ισότητα γενεών.

Γιατί η μεταρρύθμιση;

Γιατί άλλαξε ο λόγος δημοκρατικής εξάρτησης που πρακτικά σημαίνει αλλαγή του λόγου οικονομικής εξάρτησης.

Το πρόβλημα δεν είναι το υψηλότερο προσδόκιμο όριο ζωής αλλά το χαμηλότερο ποσοστό γεννησιμότητας , η μείωση του ποσοστού ενεργού πληθυσμού σε σχέση με τους εργαζόμενους , η ανάπτυξη των νέων ιατρικών φροντίδων. Απο αυτό το σημείο αρχίζει το πολιτικό πρόβλημα και εκείνο των αντίστοιχων επιλογών. Αυτές όμως πρέπει να είναι συνεκτικές. Δεν μπορεί ταυτόχρονα να αρνούμαστε αύξηση εισφορών, αύξηση φόρων,μεταρρύθμιση στην αγορά εργασίας, ενεργοποίηση τρίτης ηλικίας, μείωση δαπανών , διατήρηση χαμηλού επιπέδου πληθωρισμού κοκ. Όλα αυτά είναι αλληλένδετα.

 Η ΕΕ θέτει ορισμένες αρχές: α)η μεταρρύθμιση δεν μπορεί να εστιάζεται μόνο σε έλεγχο δαπανών αλλά και σε βελτίωση του τρόπου κάλυψης των κινδύνων .β) η εξυγίανση δεν μπορεί να  είναι αντιφατική προς την εξυγίανση των δημοσίων οικονομικών για να οδηγήσει σε πληθωριστικές πιέσεις.

Επίσης πρέπει να γίνουν σεβαστές οι θεμιτές προσδοκίες , πρέπει να υπάρξουν βιώσιμες ισορροπίες μεταξύ δικαιωμάτων και υποχρεώσεων μεταξύ των γενεών , πρέπει οι μεταρρυθμίσεις να είναι αξιόπιστες και  διαφανείς   και να αφήνουν περιθώριο προσαρμογής από το κάθε κράτος και δεν μπορούν να γίνουν χωρίς συναίνεση που θεωρείται ο ακρογωνιαίος λίθος. Άρα κάθε κράτος πρέπει να εντοπίσει  τις αλλαγές που χρειάζονται για να εξασφαλίσει την απαραίτητη συναίνεση.

Το σχέδιο πλαίσιο του μοντέλου που προτείνεται είναι: 1. Η διατήρηση της οικονομικής μεγέθυνσης  με ποσοστό ανάπτυξης τουλάχιστο 3%  2.Υποστηρικτικά μέρα αγοράς εργασίας για την ενίσχυση της απασχόλησης που σημαίνει ότι προτεραιότητα αποκτά η πολιτική ενίσχυσης της απασχόλησης 3 ενίσχυση ενεργού πληθυσμού με κίνητρα για συμμετοχή γυναικών, συνδυασμός οικογενειακού και επαγγελματικού βίου, διευκόλυνση ανατροφής παίδων, κατάργηση κάθε μέτρου που τιμωρεί την μητρότητα, κίνητρα συνέχισης ενδιαφέροντος από τους ηλικιωμένους για εργασία, με το σύνθημα "ζωή στα γερατειά -ενεργά γηρατειά",(ελαστικότητα στο όριο συνταξιοδότησης, αναθεώρηση πολιτικής πρόωρης συνταξιοδότησης, διευθέτηση θέσεων  εργασίας τρίτης ηλικίας) και ακόμη αποδοχή των μεταναστών

Επίσης πρέπει να αποκλειστούν  οι νέες εισφορές γιατί αυξάνουν το κόστος εργασίας καθώς καί  οι νέοι  φόροι που επιβαρύνουν τα δημόσια οικονομικά.

ΠΙΣΩ